Το σχέδιο της επιχείρησης κατάληψης της Θράκης από το στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου – Γράφει ο Διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Ωραιοκάστρου.
Τα θέματα που είχαν προκύψει για τον Αλέξανδρο μετά τη δολοφονία του πατέρα του, είχαν διευθετηθεί κατά τα δύο τρίτα μέσα σε μισό χρόνο. Η αντιπολίτευση στη Μακεδονία είχε εξοντωθεί, ενώ στην Ελλάδα η τάξη είχε επιβληθεί πλήρως. Εκείνο που έμενε στο νέο βασιλιά ως εκκρεμότητα ήταν η καταπράυνση των βόρειων φυλών της Θράκης και της Ιλλυρίας.
Οι βόρειες επαρχίες του κράτους (Θράκη-Ιλλυρία) ήταν υπό εξέγερση Τονίζουμε ότι γενικά οι Θράκες ήταν έθνος που αγαπούσε τον πόλεμο. Ο Αλέξανδρος επρόκειτο να τους βάλει όλους στη θέση τους, αρχικά αυτούς που ζούσαν βόρεια της Μακεδονίας και κατόπιν τους Ιλλυριούς.
Η Θράκη.
Η Θράκη στην αρχαιότητα ταυτιζόταν χοντρικά με τη σημερινή Βουλγαρία, την ιστορική ελληνική Θράκη (από το Νέστο και ανατολικά), αλλά και τη σημερινή Ευρωπαϊκή Τουρκία. Οι Θράκες ζούσαν ήσυχα και τους καλούσαν θεοσεβείς ή καπνοβάτες (καθαροί σύμφωνα με τον Κοραή).
Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί σχετικά με τη Θράκη ότι: «Ο πληθυσμός της Θράκης είναι μεγαλύτερος από οποιοδήποτε μέρος στον κόσμο. Αν οι Θράκες ενώνονταν θα γίνονταν ακατανίκητοι και το ισχυρότερο έθνος στον κόσμο» Ολόκληρη η Θράκη, σύμφωνα με το Στράβωνα, αποτελούταν από 22 λαούς, και παρά το ότι είναι χώρα καταπονημένη, μπορούν να στρατολογηθούν και να παραταχθούν μέχρι 15.000 ιππείς και 200.000 πεζοί.
Οι Θράκες είχαν μεγάλη παράδοση στον ελλαδικό χώρο. Η Ελευσίνα είχε ιδρυθεί από τους Θράκες και ειδικότερα από τους Ευμολπίδες, ύστερα από την κάθοδο τους τον 14ο αιώνα στην Αττική. Στους Δελφούς το επιφανέστερο ιερατικό γένος ήταν οι Θράκιδες. Ο τρόπος που παιανίζουν οι Θράκες λεγόταν από τους Έλληνες «τιτανισμός», κατά μίμηση της φωνής που βγάζουν από τους παιάνες τους οι Τιτάνες που ονομάστηκαν Πελαγόνες.
Οι Θράκες είχαν κοινή λατρεία θεών με τους Έλληνες. Στη βόρεια Θράκη λατρεύονταν ο Δίας και η Ήρα, τους έλεγαν Ρήσκινθις ή Ρήσκινδης, από το Ρήσκινθον όρος της Θράκης. Ο Άρης ήταν ο εθνικός θεός των Θρακών. Ο θεός του πολέμου προστάτευσε και τους Τρώες, καθώς ως γνωστόν οι Θράκες είχαν πολεμήσει στο πλευρό της Τροίας. Ενώ, ακόμη, η οργιαστική λατρεία του Διονύσου διαδόθηκε από Θράκες στην Ελλάδα.
Μεταξύ των Θρακών ίσχυε η πολυγαμία, καθώς νυμφεύονταν μέχρι και 12 γυναίκες! Ο Πλάτων, στους Νόμους (7, 805d-805e) μας πληροφορεί ότι: «Σκύθες και Θράκες πίνουν και αφήνουν όλο το κρασί να χυθεί στα ρούχα τους νομίζοντας ότι έχουν κάνει κάποιο καλό ή έξυπνο κατόρθωμα. Χρησιμοποιούν τις γυναίκες τους σαν γεωργούς γελαδάρηδες και τσοπάνους και τις βάζουν να τις υπηρετούν όπως οι δούλοι.»
Ο Στράβων όμως μας λέει ότι: «Υπάρχουν μερικοί Θράκες που ζουν χωρίς γυναίκες και τους καλούν «κτίστες» και χάρη στην τιμή με την οποία ζουν έχουν αφιερωθεί στους θεούς. Ο ποιητής (Όμηρος) μιλά γενικά για γαλακτοκόμους και άβιους, ανθρώπους δικαιότατους. Μάλιστα τους ονομάζει άβιους, γιατί ζουν χωρίς γυναίκες, επειδή θεωρεί τη ζωή του χήρου κάπως ημιτελή.» (Στράβων 7.3.3)
Πιο κάτω ο Στράβων συνεχίζει λέγοντας: «Οι Θράκες είναι αμαξοικοί και νομάδες, ζουν από τα κοπάδια τους και από γάλα και από τυρί και μάλιστα φοραδίσιο’ Δεν ξέρουν ούτε από αποθήκευση τροφών και ούτε από εμπόριο, εκτός από ανταλλαγή ενός φορτίου με άλλο φορτίο» (Στράβων 7.3,7) Συμπληρώνει δε ότι «δεν τρώνε τίποτα έμψυχο ούτε τα κοπάδια. Τρώνε μόνο μέλι, γάλα και τυρί.»
Η Θράκη ήταν η γέφυρα που έθετε σε επικοινωνία την Ευρώπη με την Ασία. Οι πρώτοι κάτοικοι της ήταν Φρύγες, Οδρύσες, Ήδωνες, Δίοι κλπ. Η επικοινωνία τους με την Ελλάδα ήταν συχνότατη.
Ο προληπτικός πόλεμος.
Η υποταγή των Τριβάλλων και των Ιλλυριών κρίθηκε επιβεβλημένη. Τα θρακικά φύλα απειλούσαν τη Μακεδονία από τα δυτικά και τα βόρεια εφόσον είχε σκοπό να στραφεί προς την Περσία (Αρριανός). Ο νέος βασιλιάς έπρεπε λοιπόν να προκαταβάλει οποιαδήποτε εξέγερση πριν εισβάλει στην Ανατολή.
Ο Φίλιππος δεν είχε εδραιώσει την κυριαρχία του στη Θράκη. Οι Θράκες ουσιαστικά είχαν διατηρήσει την ανεξαρτησία τους. Ο Φίλιππος είχε μάλιστα υποστεί και επικίνδυνες ήττες κατά την επιστροφή του από τη σκυθική εκστρατεία.
Στην πραγματικότητα ο Φίλιππος τους πρότεινε συμμαχίες με τις οποίες θα διατηρούσαν την ανεξαρτησία τους. Το έκανε με επιτυχία με τις Κρηνίδες (μετονομάστηκαν σε Φίλιπποι) και την Αμφίπολη. Τους χειριζόταν σαν ανεξάρτητες οντότητες, στο πλαίσιο όμως της επικυριαρχίας του. Ο Φίλιππος δημιουργούσε εύκολα συμμαχίες με τις ελληνικές πόλεις-κράτη της Θράκης, προστατεύοντας τες από τους εχθρικούς Θράκες. Τους άφησε ελεύθερους συμμάχους με την προσδοκία ότι τα κοινά εμπορικά συμφέροντα θα τις κρατούσαν πιστές στις συμμαχίες τους. Κάτι τέτοιο δεν ίσχυε πάντα. Θυμίζουμε ότι η Πέρινθος και το Βυζάντιο, με τη βοήθεια της Περσίας αντιστάθηκαν το 340 π.Χ.
Η κατάσταση επρόκειτο να εδραιωθεί μια και καλή με τον Αλέξανδρο.
Σε περίπτωση που όλοι οι Θράκες θα εξεγείρονταν μαζικά, σύμφωνα με τον Ιουστίνο δεν θα ήταν δυνατόν να ελεγχτούν. Οι Θράκες ήταν ριψοκίνδυνοι και αφιερωμένοι στον πόλεμο όσο οι Σκύθες και οι Πάρθοι. Ο Αλέξανδρος ήταν αναγκασμένος τη δεδομένη χρονική στιγμή να τους χτυπήσει προληπτικά.
Οι διαθέσιμες δυνάμεις.
Το ακριβές μέγεθος των μονάδων που εκστράτευσαν στη Θράκη δε μνημονεύεται πουθενά. Βέβαιο είναι όμως, ότι οι δυνάμεις που επιχείρησαν στη Θράκη ήταν μεγαλύτερες (σε αριθμό Μακεδόνων στρατιωτών) από αυτές που εκστράτευσαν στην Ασία.
Το στράτευμα που εστάλλει στο Βορρά είχε αμιγώς μακεδονικές μονάδες και μία μη μακεδονική. Σύμμαχοι του Αλέξανδρου ήταν οι Αγριάνες από την κοιλάδα του Άνω Στρυμόνα. Το πεζικό αποτελούνταν από 12.000 βαριά οπλισμένους και 8.000 ελαφρά. Το ιππικό από περίπου 3.000 ιππείς. Όλα αυτά σύμφωνα πάντα με εκτιμήσεις.
Ο Αλέξανδρος δεν απέσυρε προκειμένου να τον συνδράμουν τις μονάδες του Παρμενίωνα από την Ασία. Παρέμειναν εκεί ως προγεφύρωμα. Επιπρόσθετα άφησε σημαντικές μονάδες στην Ελλάδα ως φόβητρο για την αποτροπή εξέγερσης. Στη θέση στην Πέλλα του άφησε τον στρατηγό Αντίπατρο. Εντύπωση ακόμη προκαλεί και το γεγονός ότι δεν πήρε μαζί του κανέναν από τους πεπειραμένους αξιωματικούς του Φιλίππου. Ο νέος βασιλιάς όμως θα αντιμετώπιζε την κατάσταση με εξαιρετική επιτυχία.
Καινοτομίες.
Στη Θράκη θα εφαρμόζονταν στο στράτευμα μια σειρά από καινοτομίες, οι οποίες θα εμπεδώνονταν και θα συστηματοποιούνταν αργότερα. Στην Περσία.
Καταρχήν η γρήγορη κίνηση του στρατεύματος θα επιτυγχάνονταν με τη χρήση λιγότερων μεταγωγικών ζώων. Ο Αλέξανδρος θα περιόριζε τη χρήση μεταφορικών μέσων με τον περιορισμό των αμαξών. Αργότερα θα βλέπαμε το μακεδονικό στρατό να προσαρμόζεται ιδανικά στις συνθήκες της Ασίας, όπου σε πολλές περιπτώσεις υπήρχε πρόβλημα ξυλείας (ειδικά σε άνυδρες περιοχές στο Τουρκμενιστάν στο Αφγανιστάν και στο Ιράν). Με τη σημαντική μείωση των μεταγωγικών, ο στρατός έγινε ταχύτερος. Μετατράπηκε σε τρομερή δύναμη, ικανή να εκτοξεύσει τρομερές κρούσεις πριν ο εχθρός το προαισθανθεί.
Το στράτευμα εκπαιδευόταν από τον Αλέξανδρο στη μεταφορά εφοδίων. Το πνεύμα ήταν να ελαχιστοποιηθεί η χρήση ζώων. Τα αποθέματα, κατά την κίνηση του στρατού πάντα θα επαρκούσαν για 15-20 μέρες. Θα γινόταν επίσης και προαποθήκευση εφοδίων κατά μήκος της προσχεδιασμένης κατεύθυνσης. Ενώ το εκστρατευτικό σώμα δε θα απομακρυνόταν σπό πηγές νερού σε απόσταση μεγαλύτερη των 10 ημερών. Επικεφαλής της επιμελητείας θα ήταν ο Παρμενίων, ο οποίος θα την ασκούσε παράλληλα με τα στρατηγικά του καθήκοντα.
Οι διαταγές προς τα αρμόδια όργανα θα εκδίδονταν γραπτές. Θα αναπτυσσόταν επίσης και ένα άρτιο δίκτυο πληροφοριών. Εφεξής όπου αποτύγχαναν οι πληροφορίες θα αποτύγχαναν και οι επιχειρήσεις. Ιστορικοί θα ακολουθούσαν το στράτευμα και θα κατέγραφαν τα ιστορικά γεγονότα σαν μνημόνιο Έργων των Ανδρών. Κάτι τέτοιο συνέβαινε βέβαια και στις εκστρατείες του Φιλίππου όπου ιστορικοί κατέγραφαν τους πολέμους του. Θα λειτουργούσε επίσης και ένα καλά οργανωμένο ταχυδρομείο, το οποίο θα διευκόλυνε τη συχνή αλληλογραφία με τη Μακεδονία.
Ο τακτικός σκοπός θα υποτασσόταν στο στρατηγικό και ο στρατηγικός, με τη σειρά του, σε όλες τις εκφάνσεις του στον πολιτικό σκοπό. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής θα ήταν η μεθοδική και συστηματική κατάκτηση. Έτσι για παράδειγμα, αρκετά αργότερα, μετά τα Γαυγάμηλα θα θυσίαζε την καταδίωξη του περσικού στρατού, ώστε να καταλάβει τα Σούσα, τη Βαβυλώνα και την Περσέπολη. Δηλαδή, αντί να εκμηδενίσει τις ηττημένες βαρβαρικές μονάδες των Γαυγαμήλων, επέλεξε να καταλάβει τις τρεις μεγάλες πόλεις, στις οποίες ο θησαυρός που ήταν αποθηκευμένος ήταν το θεμέλιο της ισχύος της περσικής αυτοκρατορίας.
Φίλιππος και Αλέξανδρος θα χρησιμοποιούσαν και την πολιτική. Εάν χρησιμοποιούσαν μόνο τη στρατιωτική ισχύ φυσικά δε επιτύγχαναν τίποτα. Τέλος ο Αλέξανδρος, όπως θα δούμε, έπαιρνε μεγάλα ρίσκα, ποτέ όμως δε στηριζόταν απόλυτα στον παράγοντα τύχη.
Το σχέδιο.
Η Θράκη λεγόταν και Σάμος εξαιτίας του υψόμετρο της (σάμοι λέγονταν τα ύψη). Επρόκειτο επί της ουσίας όπως γίνεται κατανοητό για μια γιγαντιαία ορεινή εκστρατεία, στην οποία ο Αλέξανδρος παρά τις απελπιστικές καταστάσεις που βίωσε δεν έχασε ποτέ το κουράγιο του.
Θα επιτυγχανόταν και μια εκγύμναση του στρατού με μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση, στην οποία θα απαιτούνταν να διανυθούν 500 klm. Οι Μακεδόνες, ταυτόχρονα, θα επέβλεπαν και τις αντιδράσεις των υπολοίπων Ελλήνων, αν δηλαδή εκδηλωνόταν δολιότητα και ως που θα έφτανε. Οι βασικότεροι αντίπαλοι του στη Θράκη θα ήταν οι Ανεξάρτητοι Θράκες, οι Τρίβαλλοι και οι Γέτες.
Πριν ξεκινήσει, ο γιος του Φιλίππου, είχε διατάξει μια μοίρα πολεμικών πλοίων του στόλου να ξεκινήσει από το Βυζάντιο (ήταν ναυτική βάση του Αλεξάνδρου) με κατεύθυνση το Δούναβη προκειμένου να τον συναντήσει σε συγκεκριμένο σημείο το οποίο είχε προκαθορίσει. Η κυριαρχία του στις ελληνικές πόλεις της Θράκης είχε αρχίσει να εμπεδώνεται σιγά σιγά. Έτσι όταν αργότερα το 333 π.Χ., ο περσικός στόλος είχε προσεγγίσει τη Θράκη και είχε κυριεύσει την Καλλίπολη. Οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις της Θράκης έδειξαν απροθυμία να τα βρουν με τους Πέρσες.
Η διαταγή του Αλεξάνδρου προς το στόλο δείχνει και την πρόθεση του Αλεξάνδρου εξ’ αρχής να φτάσει στο Δούναβη. Απώτερος σκοπός της εκστρατείας ήταν η συγκρότηση ενός βορείου συνόρου στο Δούναβη. Μόνο έτσι θα υπήρχε πλήρης ασφάλεια και τάξη στο Βορρά. Σε κάθε περίπτωση ο Αλέξανδρος έπρεπε να δείξει ότι είναι κύριος της κατάστασης.
Ως προς το επιχειρησιακό πλάνο ο Αλέξανδρος είχε δύο επιλογές. Ο πρώτος και ευκολότερος κατά τη γνώμη, μου δρόμος ήταν να ακολουθήσει την κοιλάδα του Αξιού, δια μέσω της κοιλάδας των Παιόνων και των Αγριανών, της χώρας δηλαδή των πιστών Αγριανών, να φτάσει στην πεδιάδα των Τριβαλλών. Ο δεύτερος δρόμος ήταν να ξεκινήσει από την Αμφίπολη με κατεύθυνση το Βορρά, να διασχίσει την χώρα των αυτόνομων Θρακών, να καβαλήσει την οροσειρά του Αίμου και να φτάσει στην κοιλάδα του Έβρου (ήταν προτιμότερο γιατί θα συναντούσε λαούς αβέβαιους, τουλάχιστον, όπως οι Οδρύσες), και από εκεί θα χτυπούσε τους Τριβαλλούς από ανατολικά.
Τελικά προκρίθηκε το δεύτερο δρομολόγιο. Ο Αλέξανδρος από την Αμφίπολη, έφτασε στη χώρα των αυτόνομων Θρακών ανεβαίνοντας το Νέστο, αφήνοντας τους Φιλίππους και το βουνό Όρβηλο. Περνώντας τον πλημυρισμένο, λόγω Άνοιξης, Νέστο άρχισε να κυνηγά τους Θράκες. Μέσα σε δέκα μέρες, με μια κεραυνοβόλα επιχείρηση πέρασε από τη Ροδόπη, έφτασε στη χώρα των Οδρυσών και από κει στα στενά του Αίμου!
Τις επόμενες εβδομάδες θα δούμε αναλυτικά πως ο Αλέξανδρος, ξεκινώντας τις αρχές της Άνοιξης του 335 π.Χ., από την Αμφίπολη έφτασε στο πέρασμα του Σίπκα στον Αίμο (βουλγαρικές Θερμοπύλες) και εκεί συνέτριψε τους Αβασίλευτους Θράκες. Κατόπιν θα εξετάσουμε πως εισέβαλε στη χώρα των Τριβάλλων προς τον ποταμό Λύγιο όπου και τους διέλυσε. Ακολούθως πως συναντήθηκε με το στόλο στο Δούναβη και κατέλαβε τη νήσο Πεύκη και πως διέσχισε το Δούναβη επικρατώντας κατά κράτος εις βάρος των Γετών…
-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
