Η αλήθεια είναι πως για πολλά χρόνια, το ενδιαφέρον για τις κατοικίες Ελλήνων λογοτεχνών και καλλιτεχνών ήταν περιορισμένο. Κληρονομικές διαμάχες, αυθαιρεσίες και βανδαλισμοί ήταν η μοίρα των περισσότερων κατοικιών μέσα στις οποίες μεγάλοι καλλιτέχνες και λογοτέχνες δημιούργησαν την πολιτιστική κληρονομιά της σύγχρονης Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, το ενδιαφέρον του κοινού έχει αλλάξει και έχει στραφεί στην αναστήλωση και διατήρηση των χωρών που συνδέθηκαν που μεγάλες μορφές της ελληνικής λογοτεχνίας.
Παρακάτω, ακολουθεί μια λίστα – όχι εξαντλητική- με σπίτια μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών που φιλοξένησαν μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της ελληνικής λογοτεχνίας.
Οικία Παπαδιαμάντη, Σκιάθος
Είναι σχεδόν βέβαιο πως οτιδήποτε σχετίζεται με τον «άγιο» των ελληνικών γραμμάτων δεν περνάει ποτέ εύκολα απαρατήρητο τόσο από Έλληνες όσο και από ξένους. Φυσικά, αυτό ισχύει και το για το πατρικό σπίτι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην Σκιάθο. Όπως και οι περισσότεροι λογοτέχνες, ο Παπαδιαμάντης απλώς έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του σ’ αυτό το σπίτι, καθώς μετά μετακόμισε για πολλά χρόνια στην Αθήνα, όπου και ανέπτυξε το μεγαλύτερο τμήμα του έργου του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρώτο σπίτι στο οποίο γεννήθηκε ο Παπαδιαμάντης κατεδαφίστηκε κάπου στο 1860 και η οικογένεια αναγκάστηκε να μετακομίσει στο νέο σπίτι που σώζεται μέχρι σήμερα.
Λίγο πριν τον θάνατό του, ο Παπαδιαμάντης επέστρεψε στον γενέθλιο τόπο του και εγκαταστάθηκε ξανά στο πατρικό του σπίτι, όπου και έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Το εκ πρώτης όψεως λιτό σπίτι ταιριάζει απόλυτα στο προφίλ του κοσμοκαλόγερου Παπαδιαμάντη που προτιμούσε ένα λιτό -σχεδόν ασκητικό- τρόπο ζωής μακριά από καταξιώσεις και διακρίσεις. Σήμερα, το διώροφο σπίτι του Παπαδιαμάντη είναι επισκέψιμο και λειτουργεί ως μουσείο εκθέτοντας προσωπικά αντικείμενα του ίδιου του λογοτέχνη -από το κρεβάτι του μέχρι το μελανοδοχείο του- δίνοντας σας μια γεύση του μοναχικού και λιτού τρόπου ζωής που ακολουθούσε ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων. Επίσης, μπορείτε να βρείτε και συλλεκτικές εκδόσεις των έργων του, αν είστε λάτρεις της δυναμικής γραφής του.
Πύργος Γεωργίου Δροσίνη, Γούβες Ευβοίας
Αν και ο Δροσίνης έζησε λίγα χρόνια στον χώρο αυτό, αυτό φαίνεται πως δεν στάθηκε εμπόδιο στη μερική αξιοποίηση του χώρου και την μετατροπή του σ’ ένα μικρό λαογραφικό μουσείο που συνδέεται με τη ζωή του Δροσίνη και με μια σκοτεινή ιστορία από την Τουρκοκρατία.
Η σκοτεινή ιστορία του σπιτιού ξεκινάει, όταν ο Τούρκος Ιμπραήμ αγάς σκότωσε -κατακρεούργησε πιο σωστά- μέσα στο δωμάτιο του πύργου τον Άραβα υπηρέτη του. Το έγκλημα ήταν τόσο βίαιο που για πολλά χρόνια κανένας κάτοικος δεν τολμούσε ούτε καν να πλησιάσει τον πύργο. Λέγεται μάλιστα ότι για πολλές δεκαετίες το δωμάτιο του φονικού δεν είχε καθαριστεί ποτέ και το αίμα είχε μείνει πάνω στους πέτρινους τοίχους. Όπως ήταν αναμενόμενο, η στυγερή δολοφονία του υπηρέτη συγκλόνισε την μικρή αγροτική κοινωνία που για πολλά χρόνια θεωρούσε πως ο πύργος ήταν στοιχειωμένος και καταραμένος. Το σπίτι παρέμενε έρημο μέχρι που κάπου στο 1880 αγοράστηκε σε χαμηλή τιμή από τον παππού του Δροσίνη με αποτέλεσμα να περάσει στα χέρια της οικογένειας του λογοτέχνη.
Οικία Κωστή Παλαμά, Πάτρα
Το σπίτι που γεννήθηκα, ίδιο στην ίδια στράτα
στα μάτια μου όλο υψώνεται και μ’ όλα του τα νιάτα
Με τους παραπάνω στίχους, περιέγραφε ο Κωστής Παλαμάς το πατρικό σπίτι του στην Πάτρα στο οποίο γεννήθηκε και έζησε την παιδική του ηλικία. Αν και το σπίτι ήταν η βασική οικία του Παλαμά μέχρι και τον θάνατο των γονιών του, ήταν ο χώρος, ο οποίος σημαδεύτηκε με την τραγική μοίρα της οικογένειας του λογοτέχνη. Σε μικρή ηλικία, ο Κωστής Παλαμάς έχασε τους γονείς του και πολύ γρήγορα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρική οικία για το Μεσολόγγι, όπου θα τελείωνε το σχολείο πλάι στον θείο του που είχε αναλάβει την κηδεμονία των δύο από τα τρία παιδιά της οικογένειας Παλαμά. Λίγα χρόνια μετά την διάλυση της οικογένειας, το σπίτι πουλήθηκε σε νέους ιδιοκτήτες και από τότε ουσιαστικά κάθε σύνδεση με την οικογένεια του Παλαμά ήταν απλώς μια ανάμνηση όσων θυμούνταν ότι σε εκείνο το σπίτι κάποτε γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Έλληνας λογοτέχνης.
Για πολλά χρόνια, το πατρικό σπίτι του Έλληνα λογοτέχνη είχε εγκαταλειφθεί και λίγοι γνώριζαν ότι ήταν η πρώτη κατοικία του πολύ σημαντικού Έλληνα συγγραφέα. Αντίστοιχα, κάθε προσπάθεια απόκτησης του χώρου από το ελληνικό δημόσιο παρέμενε άκαρπη με αποτέλεσμα ο χώρος να στέκει μισοξεχασμένος και ετοιμόρροπος. Ωστόσο, το 2014,ο ομογενής Αθανάσιος Στεφανόπουλος από την Καλιφόρνια, λάτρης του έργου του Παλαμά και Πατρινός στην καταγωγή, αγόρασε το σχεδόν διαλυμένο σπίτι στην οδό Κορίνθου στο κέντρο της Πάτρας και το μετέτρεψε σε πολυχώρο τέχνης και πολιτισμού με στόχο να διασωθεί το όνομα και η πολιτιστική ταυτότητα του χώρου μέσα στον οποίο γεννήθηκε και έζησε ο Κωστής Παλαμάς. Σήμερα, ο χώρος είναι επισκέψιμος και φιλοξενεί πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ παρέχονται και οργανωμένες ξεναγήσεις σε θεματικά διαμορφωμένους χώρους με θέμα τη ζωή του Κωστή Παλαμά.
