ΠΛΑΤΩΝ

Αποφθέγματα

*Όμοιος ομοίω αεί πελάζει.

*Η ατελής εκείνη Δημοκρατία της Αθήνας, συγκρινόμενη

με την αρχή των Τριάκοντα, υπήρξε διαμάντι.

*Η πολιτική είναι η ύψιστη των τεχνών.

*Ο αληθινός άρχοντας δεν πρέπει να κοιτάζει

το δικό του συμφέρον αλλά των υπηκόων του.

*Αυτή και μόνο είναι η ρίζα από όπου ξεπετιέται ένας τύραννος:

όταν εμφανίζεται για πρώτη φορά είναι ο προστάτης.

ΠΛΑΤΩΝ

(427 π.Χ. – 347 π.Χ.)

Γεννήθηκε στην Αθήνα από αριστοκρατική οικογένεια. Πατέρας του ήταν ο Αρίστωνας και μητέρα του η Περικτιόνη. Απέκτησε ευρύτατη μόρφωση και ήθελε να ασχοληθεί με την πολιτική. Όμως η σταδιοδρομία των θείων του, Χαρμίδη και Κριτία, δύο από τους Τριάκοντα τυράννους, τον απογοήτευσε και τον έκανε να εγκαταλείψει τα σχέδιά του.

Σε ηλικία είκοσι ετών συνάντησε το Σωκράτη, για εννιά χρόνια υπήρξε μαθητής του, ο δάσκαλός του διαμόρφωσε τη φιλοσοφική του σκέψη και τον επηρέασε σημαντικά και καθοριστικά στην απόδοση του έργου του. Μετά τη θανατική εκτέλεση του Σωκράτη, εγκατέλειψε την Αθήνα και έμεινε αρχικά στα Μέγαρα και αργότερα ταξίδεψε στην Αίγυπτο, στην Κρήνη, στην κάτω Ιταλία και στη Σικελία, όπου συνδέθηκε με πολλούς φιλοσόφους και γνώρισε τη φιλοσοφία των Πυθαγορείων. Επιστρέφοντας στην Αθήνα ίδρυσε σχολή (387π.Χ.), την Ακαδημία, στην οποία δίδαξε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπήρξε δάσκαλος του Αριστοτέλη.

Το έργο του με τη μορφή φιλοσοφικών διαλόγων έχει σωθεί και άσκησε τεράστια επιρροή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση. Τα έργα του είναι 36 και όλα διαλογικά, εκτός από την Απολογία του Σωκράτη. Έγραψε επίσης 13 επιστολές, η δε Εβδόμη επιστολή αποτελεί την πνευματική και πολιτική αυτοβιογραφία του Πλάτωνα. Στα μεγάλα του έργα, Φαίδων, Συμπόσιο, Φαίδρος, Πολιτεία, εμπεριέχονται οι απόψεις του, για σημαντικά θεμελιακά ζητήματα. Τέλος υπάρχουν και έργα στα οποία η πλατωνική σκέψη προσεγγίζει ειδικά προβλήματα, κοσμολογικά και πολιτειακά.

Ο λόγος και ο μύθος εκφράζουν τη δυναμικότητα του πλατωνικού έργου και γίνονται οι δύο πόλοι του διαλόγου. Όλοι οι μύθοι προβάλλονται επιβλητικά, με την τέχνη της δραματικής αναπαράστασης, με μορφές ποιητικές. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι η καθαρή αττική διάλεκτος, με ποιητικές επιδράσεις.

Ο διαλογικός τρόπος γραφής αποτελεί συνειδητή επιλογή του και συνδέεται με τη φύση της ίδιας τής φιλοσοφίας του. Ο πλατωνικός διάλογος θυμίζει θεατρικό έργο, σε ένα σκηνικό και με ιστορικά πρόσωπα του 5^ου π.Χ. αιώνα, που συζητούν σημαντικά θέματα της ζωής τους. Οι συζητήσεις γίνονται με πρωταγωνιστή τον Σωκράτη ο οποίος επιβάλλει την άποψή του.

Στις αρχές του 4^ου π.Χ. αιώνα δεν υπήρχε καθιερωμένος τρόπος γραφής της φιλοσοφίας και ο Πλάτων επιλέγει να γράψει διαλόγους. Η επιλογή αυτή γίνεται γιατί πιστεύει ότι η φιλοσοφία είναι κατά κύριο λόγο ¨μάθημα¨, δηλαδή ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή.

Με το πέρασμα των χρόνων άλλαξε η μορφή έκφρασης της φιλοσοφίας και οι φιλόσοφοι έγραψαν τις απόψεις τους σε πεζές πραγματείες.

*Η Σχολή «Ακαδημία» ονομάστηκε από τον τόπο της ίδρυσής της, στην Ακαδήμεια, που ήταν δήμος έξω από την πόλη και βρισκόταν σε ένα άλσος του προαστίου της Αθήνας. Η Σχολή λειτούργησε από την ίδρυσή της, από τον Πλάκωνα, το 387 π.Χ. μέχρι το 529 μ.Χ., οπότε έκλεισε μετά από 10 αιώνες, με διάταγμα του Ιουστινιανού.

[Ακαδήμεια, αρχικά Εκαδήμεια – εκάς=μακριά + δήμος], από έναν Αθηναίο ήρωα, τον Ακάδημο ή Εκάδημο.

Το έργο του Πλάτωνα διαιρείται στην περίοδο της νεότητας, της ωριμότητας και της γεροντικής.

Έργα πρώτης περιόδου-νεότητας:

-Απολογία Σωκράτους.

-Κρίτων ή περί του πρακτέου· ηθικός-αναφερόμενος στην ηθική.

-Ίων ή περί Ιλιάδος· πειραστικός-δοκιμαστικός, με βάση την άγνοια του συνομιλητή.

-Λάχης ή περί ανδρείας· μαιευτικός-αυτός που εξάγει την ορθή απάντηση.

-Χαρμίδης ή περί σωφροσύνης· πειραστικός- δοκιμαστικός.

-Λύσις ή περί φιλίας· μαιευτικός.

-Πρωταγόρας ή σοφισταί· ενδεικτικός-αποδεικτικός.

-Ευθύφρων ή περί του οσίου· πειραστικός-δοκιμαστικός.

Έργα δεύτερης περιόδου-ωριμότητας:

-Γοργίας ή περί ρητορικής· ανατρεπτικός-που αναιρεί τους λόγους των άλλων.

-Ευθύδημος ή εριστικός· ανατρεπτικός.

-Ιππίας ελάττων ή περί του ψεύδους· ανατρεπτικός.

-Ιππίας μείζων ή περί του καλού.· ανατρεπτικός.

-Κρατύλος ή περί ορθότητος ονομάτων· λογικός-αναφερόμενος στην ορθή κρίση.

-Μένων ή περί αρετής· πειραστικός.

-Μενέξενος ή επιτάφιος· ηθικός.

-Συμπόσιον ή περί έρωτος· ηθικός.

-Φαίδων ή περί ψυχής· ηθικός.

-Πολιτεία ή περί του δικαίου· πολιτικός.

Έργα τρίτης περιόδου-γεροντικής:

-Θεαίτητος ή περί επιστήμης· πειραστικός.

-Παρμενίδης ή περί ιδεών· λογικός.

-Σοφιστής ή περί του όντος· λογικός.

-Φαίδρος ή περί καλού· ηθικός.

-Πολιτικός ή περί βασιλείας-πολιτικής τέχνης· λογικός.

-Φίληβος ή περί ηδονής· ηθικός.

-Τίμαιος ή περί φύσεως· φυσικός-αναφερόμενος στη φύση και την αρχική αιτία των πραγμάτων.

-Κριτίας ή Ατλαντικός· ηθικός.

-Νόμοι ή περί νομοθεσίας· πολιτικός.

Οι βασικές αρχές στην πλατωνική φιλοσοφία, που διαμορφώθηκε ακολουθώντας τις σωκρατικές απόψεις, είναι τα θέματα όπως η έννοια της ψυχής, της αρετής και της γνώσης, καθώς επίσης πως η φιλοσοφία του συνδέθηκε με αυτή των Πυθαγορείων, τα Μαθηματικά και τη Γεωμετρία, που τον βοήθησαν στην προώθηση της σκέψης και της κοσμοθεωρίας του.

Κυρίαρχη θέση στη φιλοσοφία του κατέχει η θεωρία των Ιδεών. Παράλληλα με τον αισθητό κόσμο, υπάρχει και ο κόσμος των Ιδεών, που είναι αιώνιος και αμετάβλητος και που μπορεί να τον φτάσει κανείς με το νου και όχι με τις αισθήσεις. Στην κορυφή των Ιδεών τοποθετεί την Ιδέα του αγαθού που συμπίπτει με την έννοια του Θεού. Ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει τις Ιδέες μόνο με τη λογική, που οδηγεί στην επιστήμη και που είναι απαλλαγμένη από τις αισθήσεις. Στον υπερβατό χώρο της Ιδέας του αγαθού ή του Θεού βρίσκεται και η έννοια της ψυχής που κατέχει κεντρική θέση στην πλατωνική φιλοσοφία.

Η πολιτική και η ηθική έχουν άμεση σχέση με την ανθρώπινη ζωή και αποτελούν βασικά θέματα της διαλεκτικής του και που πρέπει να συνυπάρχουν ώστε να υπάρχει ιδεώδης πολιτεία.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα υπάρχουν τέσσερις αρετές: δικαιοσύνη, σοφία, ανδρεία και σωφροσύνη. Η δικαιοσύνη βρίσκεται σε όλες τις άλλες και πάνω από όλες, γιατί μόνο με αυτήν εξασφαλίζεται η αρμονία του συνόλου.

Από όλα αυτά που υποστηρίζει για την ιδανική πολιτεία αποδεικνύουν ότι ήταν μεταφυσικός και πολιτικός φιλόσοφος. Διαφωνούσε με τη δημοκρατία της εποχής του, με την κυριαρχία των πλουσίων, την αδικία που υπήρχε στην καθημερινή ζωή και οραματιζόταν την ιδανική πολιτεία.

Η επίδρασή της φιλοσοφίας του ήταν σημαντική, μελετήθηκε και είχε επίδραση σε όλους τους αιώνες.

Βιβλιογραφία

*Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου-Αναστάσιος Στέφος, Εμμανουήλ Στεργιούλης, Γεωργία Χαριτίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, έκδ. Β, 2007

ΒΟΡΕΟΠΟΥΛΟΣ

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και θέατρο σε Δραματική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε ως καθηγητής και διευθυντής σε σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ασχολήθηκε με την ποίηση, το θέατρο, την κριτική, τη λογοτεχνία, τη μετάφραση κ.ά.

Ως συγγραφέας δημοσίευσε τα έργα:

• «Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης», μεταφράσεις ποιημάτων δέκα Γάλλων ποιητών και παρουσίαση λογοτεχνικών «σχολών».

• «Το Αιώνιο Παιχνίδι», μονόπρακτο θεατρικό έργο, το οποίο ανεβάστηκε σε θεατρική σκηνή.

• «Ποιητικές Διαδρομές», ποιητική συλλογή.

• «Η Ζωή και το Έργο του Αλμπέρ Καμύ», κριτική μελέτη.

• «Κριτικές Μελέτες Αισθητικής του Γκυ ντε Μωπασσάν», κριτική μελέτη, για την τεχνική απόδοσης ενός γραπτού κειμένου καθώς και των εικαστικών τεχνών, ζωγραφική-γλυπτική.

• «Η Εκπαίδευση στην Καππαδοκία από την αρχαιότητα ως την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924», μελέτη επιστημονική.

• «Οδοιπορικό Ζωής», ποιητική συλλογή.

Μοίρασε το άρθρο!