Η κόρη των Ρόδων, της Μαρίας Παπαθεοδώρου – Γράφει ο Διοικητής του Αστηνομικού τμήματος Ωραιοκάστρου Παύλος Παπαδόπουλος.
Αγαπητοί φίλοι της λογοτεχνίας, απόψε θα ασχοληθώ με μια νέα αλλά πολλά υποσχόμενη συγγραφέα: τη Μαρία Παπαθεοδώρου. Ειδικότερα, θα αναλύσω τη νουβέλα της, με τίτλο: Η κόρη των Ρόδων. Η συγγραφέας συνέγραψε το έργο το 2023, έργο του οποίου η έκδοση επίκειται και αναμφίβολα θα προκαλέσει το ενδιαφέρον κοινού και κριτικών. Ο χαρακτηρισμός της πρωταγωνίστριας ως «κόρης των ρόδων» είναι συμβολικός, και θα προκύψει από την ανθοδέσμη που θα της παραδώσει ο συμπρωταγωνιστής της Αλέξανδρος.
Τι είναι όμως η Νουβέλα, ως κατηγορία της αφηγηματικής πεζογραφίας; Η Νουβέλα είναι μικρότερη σε μέγεθος από το μυθιστόρημα και μεγαλύτερη από το διήγημα. Αναμφισβήτητα μια Νουβέλα θα πρέπει να είναι σχετικά σύντομη και εύκολη στην κατανόηση. Η συγγραφέας πέτυχε το ενδιάμεσο ώστε να χαρακτηριστεί το έργο ως Νουβέλα. Η Κόρη των Ρόδων παρέχει ψυχαγωγία στον αναγνώστη και βρίσκει της ισορροπίες ανάμεσα στην πολυπλοκότητα του Μυθιστορήματος και την απλότητα του Διηγήματος.
Ας πούμε όμως λίγα λόγια για τη Μαρία Παπαθεοδώρου:
Η Μαρία Παπαθεοδώρου γεννήθηκε στις 23 Μαΐου 1997 και κατοικεί στην Αγία Παρασκευή Αττικής. Έχει σπουδάσει στη Φιλολογία Αθήνας με ειδίκευση Μεσαιωνική και Νεοελληνική Φιλολογία, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα, και αυτή τη στιγμή εργάζεται παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα. Επίσης, βρίσκεται στον πρώτο χρόνο φοίτησής της στο ΔΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στην κατεύθυνση Σεναριογραφίας.
Από μικρή της άρεσε να γράφει φανταστικές ιστορίες, τάση που καθώς η ίδια μεγάλωνε εξελίχθηκε και την οδήγησε στη συγγραφή των πρώτων της ολοκληρωμένων διηγημάτων, νουβελών και μυθιστορημάτων. Προτιμάει να ασχολείται με το είδος του ιστορικού μυθιστορήματος, αντλώντας έμπνευση για τα θέματά της κυρίως από τη μεσαιωνική και νεώτερη ελληνική ιστορία, αλλά εξίσου αγαπημένο της είδος είναι και το ερωτικό δράμα. Μέσα από την παρακολούθηση τηλεοπτικών σειρών και ταινιών, προέκυψε και το ενδιαφέρον της για το σενάριο, το οποίο καλλιέργησε πρώτη φορά μέσω του σεμιναρίου «Σενάριο: Γράφοντας για την τηλεόραση» στα Εργαστήρια Βιβλίου του βιβλιοπωλείου Ιανός και συνεχίζει να το εξασκεί με το μεταπτυχιακό της.
Συμμετέχει επίσης ως συγγραφέας και αναγνώστρια στην εφαρμογή Wattpad και ως συγγραφέας και διορθώτρια – επιμελήτρια ιστοριών στο blog Moonlight Tales. Έχει συμμετάσχει ακόμα στον διαγωνισμό διηγήματος των εκδόσεων ΝΙΚΑΣ «Αφανείς ήρωες του 1821», όπου το διήγημά της «Κατέρω» για τις Μανιάτισσες ηρωίδες της μάχης του Διρού συγκαταλέχθηκε στα διακριθέντα και συμπεριλήφθηκε στον ομώνυμο αφιερωματικό τόμο του διαγωνισμού που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο.
Η Μαρία ασχολείται επίσης με τη βυζαντινή μουσική, το δημοτικό τραγούδι και τους παραδοσιακούς χορούς: έχει λάβει πτυχίο βυζαντινής μουσικής με άριστα, συμμετέχει στη γυναικεία βυζαντινή χορωδία «Ψάλτριες» του Πανελληνίου Συνδέσμου Ψαλτριών και έχει παρακολουθήσει το Μουσικό Εργαστήρι Χρόνης Αηδονίδης το οποίο διευθύνει η αγαπημένη της δασκάλα, κυρία Νεκταρία Καραντζή, ενώ είναι και μέλος του Λυκείου Ελληνίδων Παιανίας. Τέλος, στόχος της και όνειρό της θα ήταν να δει κάποιο «παιδί» της τυπωμένο, στα ράφια των βιβλιοπωλείων…
Η ίδια η συγγραφέας σημειώνει για την Κόρη των Ρόδων:
“Είναι ένα ερωτικό δράμα εποχής και την έγραψα σε ένα διάλειμμα από μυθιστόρημα που συντάσσω σχετικά με τον Πόντο, έχοντας επηρεαστεί από την «Κυρία με τις καμέλιες» του Αλέξανδρου Δουμά, ενώ πρωτύτερα είχα αποπειραθεί να γράψω και μια ιστορία σεναριακής μορφής με ανάλογο θέμα. Σκοπός μου ήταν να δείξω πόσο άσχημα μπορεί να μπλέξει ένας άνθρωπος και ειδικά μια όμορφη νέα γυναίκα όταν πιέζεται, πόση δύναμη έχει η αγάπη αλλά και πόσο μοιραία μπορούσαν να επιδράσουν στον άνθρωπο των τελών του 19ου αιώνα οι αυστηρές ηθικές επιταγές της τότε ελληνικής κοινωνίας.”
Η υπόθεση (με λίγα λόγια):
Ο Αλέξανδρος Μπενιζέλος, δικηγόρος και γόνος επιφανούς οικογένειας, αφηγείται την εξέλιξη της γνωριμίας του με την Μυρώπη Λοΐζη. Η γνωριμία τους σε μια χοροεσπερίδα του παλατιού θα εξελιχθεί σε ένωση με τα δεσμά του γάμου. Το σκοτεινό παρελθόν όμως της Μυρώπης θα οδηγήσει σε απρόβλεπτες και δραματικές καταστάσεις…
Επιπλέον στοιχεία για το έργο:
Το έργο ξεκινάει στο γραφείο του δικηγόρου Αλέξανδρου Μπενιζέλου. Πρόκειται για ένα νεαρό δικηγόρο από «καλή οικογένεια».
Από τον πρόλογο ακόμη η συγγραφέας μας μεταφέρει στην εποχή του Τρικούπη: «Μην άγχεσαι, παιδί μου Αλέξανδρε, ο Τρικούπης είναι εξαίρετος πρωθυπουργός εις πάντα!», αναφωνεί ενθουσιασμένος πελάτης του και συγγραφέας Δημόπουλος. Ένας άντρας ώριμης ηλικίας, ψαρομάλλης και με μυωπικά γυαλιά. Ο λόγος της επίσκεψης του, η κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων ενός έργου πονήματος που πρόκειται να εκδοθεί. Ο Αναγνώστης μπαίνει στην ατμόσφαιρα της εποχής, καθώς αναφέρεται με λίγες γραμμές το πνεύμα ενθουσιασμού που επικρατεί ενόψει της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου.
Η αφηγηματική τεχνική του έργου.
Ο Μπενιζέλος μας εισάγει, σαν αφηγητής, στο δράμα του: «Έχασε την αγαπημένη του σύζυγο, Μυρώπη Λοΐζη πριν ένα χρόνο, την Κόρη των Ρόδων, την πιο όμορφη κοπέλα των Αθηνών…»
Εδώ θα σταθούμε λίγο στην αφήγηση. Η συγγραφέας συνθέτει την ιστορία της παραθέτοντας τα γεγονότα σε συνεχή λόγο και αλληλουχία. Έχουμε σαφή διάκριση αφηγητή και συγγραφέα. Βασικός αφηγητής είναι ο Αλέξανδρος Μπενιζέλος Η αφήγηση πραγματοποιείται εν μέρει και με διαλόγους, κυριαρχούν όμως τα προσωπικά αισθήματα και οι περιγραφές προσώπων του αφηγητή-Αλέξανδρου.
Το πρόσωπο του οποίου η φωνή παρουσιάζει αυτά που θα μας πει ο Αλέξανδρος είναι συνειδητή επινόηση της Παπαθεοδώρου. Ο κεντρικός αφηγητής, όπως προαναφέραμε όμως, είναι ο Αλέξανδρος. Εν ολίγοις έχουμε να κάνουμε με διαφορετικούς αφηγητές. Η σχέση του Αλέξανδρου-αφηγητή με τα πρόσωπα που δρουν στο έργο, είναι φυσικά άμεση. Η συγγραφέας οργανώνει το έργο με τον απρόσωπο αφηγητή αλλά η πλοκή εξελίσσεται με εργαλείο τον Αλέξανδρο ως αφηγητή.
Η αφήγηση, όπως επιτάσσει η τυπολογία της Νουβέλας είναι σύντομη. Αναφέρεται στα πιο hot γεγονότα που συνέβησαν μέσα σε ένα χρονικό διάστημα ενάμιση, το πολύ δύο ετών. Μέσα στο έργο φυσικά γίνεται και η απαραίτητη προ-οικονομία ώστε να κατανοήσουμε ποιοι είναι οι βασικοί δρώντες του έργου.
Γενικότερα η Μαρία Παπαθεοδώρου, με την απόσταση που τελικά κρατά ο απρόσωπος αφηγητής, ακολούθησε τα πατήματα της νεώτερης πεζογραφίας. Τη σκυτάλη παίρνει ο αναγνώστης για να διαπιστώσει εάν ο αφηγητής υιοθετεί την κατάσταση του ήρωα ή της κοινής γνώμης…
Η γραφή:
Στο έργο απολαμβάνουμε κατά διαστήματα μια καλή χρήση της καθαρεύουσας. Μια καθαρεύουσα όχι τόσο απαλή όσο του Παπαδιαμάντη, αλλά κάπως πιο συμπυκνωμένη, με σαφής επιρροή, κατά τη γνώμη μου από το έργο του Βιζυηνού. Μια γραφή που δεν κουράζει ούτε οδηγεί σε αδιέξοδα, παρά εντάσσει άριστα το έργο στην εποχή κατά την οποία διαδραματίζεται.
Εντυπωσιάστηκα επίσης και από τα διαλογικά μέρη του κειμένου. Η Παπαθεοδώρου έχει καταρτιστεί αρκετά στη σεναριογραφία. Αυτό το βλέπουμε να αντανακλάται στην Κόρη των Ρόδων, όπου οι διάλογοι καθηλώνουν τον αναγνώστη.
Στοιχεία Νατουραλισμού:
Η Κυριακή της Απόκρεω του 1892 στέκεται καθοριστική για τις ζωές της Μυρώπης και του Αλέξανδρου. Γνωρίζονται σε μια βεγγέρα στο παλάτι, στην οποία έρχεται ο Έρως για το δικηγόρο Αλέξανδρο Μπενιζέλο.
Το βασιλικό ζεύγος Γεώργιου και Όλγας παίζει καταλυτικό ρόλο στη γνωριμία τους: «Να σας συστήσω: Μυρόπη, από δω ο κύριος Αλέξανδρος Μπενιζέλος, νέος δικηγόρος, γόνος μίας εκ των παλαιοτέρων και επιφανεστέρων οικογενειών της πόλεως… Αλέξανδρε, η δεσποινίς Μυρόπη Λοϊζή, ακόλουθός μου, εκ της νήσου Χίου ορμώμενη, οι πρόγονοί της κατέφυγον εν Αθήναις έχοντας γλυτώσει τη σφαγή του 1822…» Όλγα και Γεώργιος ενδιαφέρονται για την αποκατάσταση της Μυρώπης, καθώς η Μυρώπη είναι ακόλουθος της βασίλισσας. Η Νουβέλα κινδυνεύει να παρεκτραπεί σε παραμυθένιο ρομαντικό αφήγημα! Έρχεται όμως ανατροπή…
Μετά την ωραία σκηνή της πρότασης γάμου, έρχεται η ανατροπή με την αποκάλυψη του μυστικού της Μυρώπης. Η αποκάλυψη είναι συγκλονιστική και γίνεται από την ίδια: «Πάω κρυφά με πλούσιους άνδρες, για λεφτά… Για αυτό δε μπορούσα να δεχτώ την πρότασή σου, ντρεπόμουνα, ντρεπόμουν τόσο πολύ…» Η Μυρώπη είναι μια πόρνη επί πληρωμής. Το έργο φεύγει από τα λιμνάζοντα νερά του Ρομαντισμού.
Η ιδεαλιστική μορφή της Μυρώπης καταργείται. Το περιβάλλον έχει εξαναγκάσει τη νέα να γίνει πόρνη. Ιστορίες αιμομιξίας και πορνείας αλλάζουν την ψυχολογία του έργου. Η ορφάνια, ο αιμομίκτης θείος και οι ζωτικές ανάγκες για χρήματα εξαιτίας του ότι «σώθηκε η κληρονομιά», την ανάγκασαν να «πλαγιάσει με πλούσιους». Η Μυρώπη εξαρτήθηκε από το περιβάλλον της και καταπιεστικοί μηχανισμοί καθόρισαν την προηγούμενη δράση της.
Όλα αυτά λοιπόν εξηγούνται και παρατίθενται αργότερα, καθώς λόγοι που την υπερέβαιναν την ανάγκασαν να γίνει πόρνη. Οι εσωτερικές καταστάσεις των δύο ηρώων αποτυπώνονται εδώ με ωραίο τρόπο.
Το θρησκευτικό στοιχείο, επίσης, είναι έντονο σε όλο το έργο, το βλέπουμε στην εξομολόγηση της Μυρώπης
Η δραματική τροπή:
Ο γάμος μεταξύ τους έχει γίνει κρυφά. Ο γαμπρός πρέπει να παρουσιάσει τη νύφη στον πατέρα.
Η Παπαθεοδώρου περιγράφει καλά την αγωνία της Μυρώπης αλλά και τη στήριξη του Αλέξανδρου, που είναι απόρροια της μεγάλης αγάπης του για εκείνη. Ο πατέρας όμως είναι αυστηρός και σταθερά προσκείμενος αρνητικά στη νύφη. Η ανάδειξη των ταξικών διαφορών της εποχής είναι αναπόφευκτη. Η συμπαθητική Μαρουσιώτισα υπηρέτρια εδώ κινεί την κατάσταση, όπως μας συνηθίζουν να κάνουν, κινούμενοι σε δεύτερο πλάνο, οι υπηρέτες της λογοτεχνίας και του θεάτρου.
Ο πατέρας δέχεται τη νύφη στο σπίτι παραμένει όμως μνησίκακος και ψάχνει να βρει την ευκαιρία. Η ευκαιρία δεν αρκεί να έρθει. Το πλήγμα για τη Μυρώπη αυτή τη φορά είναι καθοριστικό. Η καβαφική πόλη της την ακολουθεί παντού. Η φυγή είναι αναγκαστική.
Ο χαιρέκακος γέρος, έκτοτε μολύνει το γιο του και προσπαθεί ως νέος Ίαγος να κάμψει τη σκέψη του και την αγάπη του για τη σύζυγό του. Το βασανιστικό ερώτημα που κυριαρχεί μέχρι τέλους είναι αν ο πατέρας θα καταφέρει να οδηγήσει το γιο στο να καταστρέψει τη Μυρώπη…
Εν κατακλείδι, πρόκειται για ένα έργο ρεαλιστικό, με πολλά στοιχεία νατουραλισμού και σαιξπηρικές επιρροές. Παρά την έντονη θρησκευτικότητα της Κόρης των Ρόδων, η Παπαθεοδώρου τελικά ακολουθεί την ευριπιδική οδο και αφήνει μόνη τη Μυρώπη, να παλεύει επί σκηνής, ώστε να αποφύγει την συντριβή…
-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
