«Ανοικτές» και «Κλειστές» κοινωνίες – Του latsion
Ζούμε σε έναν παράξενο κόσμο. Σημαντικά γεγονότα συνετέλεσαν στην απορρύθμιση μιας κατάστασης που στηριζόταν στη διάκριση ανάμεσα στον Ανατολικό και τον Δυτικό κόσμο. Αιτίες ήταν η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης αλλά παράλληλα η παγκόσμια εφαρμογή ενός οικονομικού συστήματος της λεγόμενης «Oικονομίας των Αγορών».
Η Ευρώπη προσπάθησε να απαντήσει στη σοβιετική κατάρρευση επιταχύνοντας την ενοποίηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Αλλά ο μεγαλοϊδεατισμός της Γερμανίας δημιούργησε μια δυναμική ανισορροπία στο Ευρωπαϊκό εγχείρημα και απέτυχε η προσπάθεια για τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.
Και ενώ ο δυτικός κόσμος έλεγε ότι οδηγούμαστε σε έναν κόσμο ευημερίας των λαών και ανάπτυξης, είδαμε μια αναπάντεχη φτωχοποίηση των μαζών, μια συγκέντρωση του παγκόσμιου πλούτου σε χέρια ολιγαρχών και μια αναμενόμενη μετά από αυτά αναγέννηση λαϊκιστικών κινημάτων που κατόρθωσαν να ελέγξουν και να διαχειρίζονται ακόμη και σήμερα αρκετά κράτη της υφηλίου.
Η κύρια λοιπόν παρενέργεια αυτών των αλλαγών εμφανίστηκε αρκετά χρόνια αργότερα με μια νέα διάκριση ανάμεσα σε «κλειστές» και «ανοικτές» κοινωνίες χωρίς ορατό ιδεολογικό προσανατολισμό. Το πόσο μακριά θα φτάσει η διαδικασία αποσύνθεσης είναι αδύνατο να πούμε, αλλά μπορεί να προχωρήσει πολύ περισσότερο από ότι φαίνεται αυτή τη στιγμή
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να θέσουμε ένα εννοιολογικό πλαίσιο διάκριση μεταξύ «ανοιχτών» και «κλειστών» κοινωνιών. Σε μια κλειστή κοινωνία, υπάρχει μια εξουσία που είναι ο διανομέας της απόλυτης αλήθειας. Η ανοιχτή κοινωνία δεν αναγνωρίζει μια τέτοια εξουσία ακόμα κι αν αναγνωρίζει το κράτος δικαίου και την κυριαρχία του κράτους. Το κράτος δεν βασίζεται σε δόγμα και η κοινωνία δεν κυριαρχείται από το κράτος. Η κυβέρνηση εκλέγεται από τον λαό και μπορεί να αλλάξει. Πάνω απ’ όλα υπάρχει σεβασμός για τις μειονότητες και τις μειονοτικές απόψεις.
Το σημαντικό πράγμα που πρέπει να αναγνωρίσουμε είναι ότι μια ανοιχτή κοινωνία είναι μια πιο προηγμένη, πιο εξελιγμένη μορφή κοινωνικής οργάνωσης από μια κλειστή κοινωνία. Σε μια κλειστή κοινωνία, επικρατεί μια συγκεκριμένη άποψη. αλλά σε μια ανοιχτή κοινωνία, κάθε πολίτης επιτρέπεται και απαιτείται να έχει τη δική του άποψη.
Αυτό σημαίνει ότι μια ανοιχτή κοινωνία είναι πιο επιθυμητή αλλά και πιο ευάλωτη. Ενώ μια κλειστή κοινωνία μπορεί να δαπανήσει σχεδόν όλες τις δυνάμεις της για τη διατήρηση της υπάρχουσας τάξης, μια ανοιχτή κοινωνία θεωρεί δεδομένο ένα κράτος δικαίου και χτίζει πάνω του μια πολύπλοκη δομή θεσμών ικανών να δημιουργήσουν ευημερία και πρόοδο. Η δομή δεν μπορεί να εξελιχθεί εάν λείπουν τα κατάλληλα θεμέλια και μπορεί να καταρρεύσει εάν τα θεμέλια διαταραχθούν.
Μια κλειστή κοινωνία βασίζεται σε μια εθνικιστική αρχή. Για να εδραιωθεί μια τέτοια αρχή, χρειάζεται ένας εχθρός, ο οποίος αν δεν υπάρχει, πρέπει να τον εφεύρει! Η ανοιχτή κοινωνία είναι ένα λεπτό κατασκεύασμα που είναι πιο εύκολο να καταστρέψεις παρά να αναπτύξεις. Αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο φαίνεται να παρέχει μια αρκετά ακριβή διάγνωση της κατάστασης.
Σημερινές κοινωνίες οδηγούνται προς την κατεύθυνση των εθνικιστικών δικτατοριών μέσω του πλήρους ελέγχου των Μέσων μαζικής Ενημέρωσης και των μηχανισμών της παρακρατικής εξουσίας. Σ΄αυτό οδηγεί η «Οικονομία των Αγορών» που επιταχύνει την φτωχοποίηση των μαζών και η κατάρρευση αυτή συντελεί στην άνοδο ενός τυχοδιώκτη λαοπλάνου άνδρα που ασπάζεται τις εθνικιστικές αρχές.
Οι νέες εθνικιστικές δικτατορίες αποτελούν απειλή ασφάλειας για την Ευρώπη. Είναι πολύ δελεαστικό να απευθύνεσαι σε εθνικιστικά συναισθήματα προκειμένου να αποσπάσεις την προσοχή από την οικονομική αποτυχία. Ο λαοπλάνος αυτός ηγέτης βασίζεται σε ακραίους εθνικιστές για την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία.
Το δυστύχημα είναι ότι και οι κατ΄ επίφαση δημοκράτες ηγέτες έλκονται από την παντοδυναμία των εθνικιστών και εμφανίζονται ανεκτικοί απέναντι σε «επιτελικά κράτη», ηλεκτρονικές επισυνδέσεις και κάθε μέσο που θεωρούν ότι κάνει εύκολη την εδραίωσή τους.
Ο μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απέτυχε να ανταποκριθεί στην πρόκληση όταν θα ήταν δυνατό να δρομολογηθεί μια τάση προς ανοιχτές κοινωνίες σε όλη την Ευρώπη. Τα γεγονότα έχουν σαφώς λάθος κατεύθυνση και ο ελεύθερος κόσμος παλινωδεί μέσα στα δικά του προβλήματα.
