Τα χρήματα είναι τα περιττώματα του διαβόλου
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκες
Τα χρηματοοικονομικά προϊόντα γίνονται ολοένα και πιο εξελιγμένα, όπως και οι αντίστοιχες απάτες. Πολλοί άνθρωποι βρίσκονται ήδη να αντιμετωπίζουν πολυποίκιλα οικονομικά ζητήματα, με αποτέλεσμα η αδυναμία διαχείρισης χρημάτων να οδηγεί και σε προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα χρήματα όμως είναι πρωτίστως μια κοινωνική και πολιτιστική κατασκευή. Οι άνθρωποι τα δημιούργησαν για να εξυπηρετήσουν τις καθημερινές τους ανάγκες για τροφή, ένδυση και στέγη. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι αυτός ο υπηρέτης της κοινωνίας έχει πλέον γίνει ο κύριος αυτής, καθότι τα χρήματα διαπερνούν κάθε πτυχή της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της υγείας, της ευημερίας και της αγάπης, ακόμη και οι σχέσεις μπορούν να γίνουν συναλλακτικές. Καθώς εμείς οι άνθρωποι έχουν προκαλέσει τεράστια ζημιά και στον πλανήτη, οφείλουμε επειγόντως να επανεξετάσουμε τα οικονομικά μας κίνητρα και τους θεσμούς μας προκειμένου να φροντίσουμε τη Γη, αντί να την λεηλατήσουμε και να την καταστρέψουμε.
Εντωμεταξύ, τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος των χρηματοοικονομικών έχει αυξηθεί σε επιρροή και εμβέλεια˙ προτεραιότητα έχει γίνει παντού η μεγιστοποίηση των κερδών. Ίσως ήρθε η στιγμή για να αναρωτηθούμε ποιες είναι οι βασικές ηθικές αρχές και πώς μπορούν να μεταρρυθμιστούν ώστε να συντελέσουν στη διαμόρφωση μιας βιώσιμης κοινωνίας στο μέλλον. Η παράδοση, η ηθική, ο πολιτισμός και οι πεποιθήσεις παίζουν έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια βιώσιμων κοινωνιών. Η απόκτηση λοιπόν χρημάτων θα έπρεπε να τοποθετείται σε ένα υγιές πολιτιστικό και πλανητικό πλαίσιο. Έτσι, πολλές είναι οι θρησκείες οι οποίες έχουν απορρίψει τη συσσώρευση πλούτου, έχοντας προειδοποιήσει για τα όρια της απληστίας και του υλισμού. Όμως αυτές οι αρχές έρχονται σε αντίθεση με τον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη αφηρημένη οικονομία και τα χρηματοοικονομικά διαμορφώνονται και διδάσκονται σε όλο τον κόσμο. Αμέτρητοι πολιτισμοί και παραδόσεις έχουν τονίσει τη σημασία της φιλανθρωπίας, του εθελοντισμού και της προσφοράς υπηρεσιών για την οικοδόμηση κοινοτήτων και κοινωνικών σχέσεων. Η εμπιστοσύνη και η αμοιβαιότητα, όντας κεντρικές σε πολλούς πολιτισμούς και πεποιθήσεις, υπονομεύτηκαν σοβαρά και αγνοήθηκαν από τις διδασκαλίες των σύγχρονων χρηματοοικονομικών. Αντίθετα, για πολλές αυτόχθονες παραδόσεις, τα χρήματα ιστορικά έπαιξαν μόνο έναν μικρό ρόλο ως μέσο διαβίωσης.
Σε αντιδιαστολή, οι πολυεθνικές εταιρείες έχουν συσσωρεύσει σημαντική παγκόσμια δύναμη και είναι πολύ δύσκολο να κυβερνηθούν και να ρυθμιστούν. Αλλά η φύση και η πνευματικότητα είναι σημαντικές όταν πρόκειται για τη διαμόρφωση ενός συνειδητού και υπεύθυνου μέλλοντος σχετικά με τα χρηματοοικονομικά. Μια ολιστική άποψη για τα χρηματοοικονομικά που περιλαμβάνει την καλοσύνη προς τα ζωντανά όντα, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών κοινοτήτων και των ζώων, θα βοηθούσε να διατηρηθεί η εστίαση στην υγεία του εδάφους, την καθαρότητα του νερού και τον αμόλυντο αέρα˙ επίσης, θα διασφάλιζε ότι οι άνθρωποι είναι ταπεινοί και στοργικοί. Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις που απλώς θέλουν να παρέχουν μια πολύτιμη υπηρεσία και να θρέψουν τις οικογένειές τους. Και επειδή θέλουν να μεταβιβάσουν την επιχείρηση στις μελλοντικές γενιές, η βιωσιμότητα είναι βαθιά συνυφασμένη με την επιχειρηματική τους κουλτούρα. Η εμπιστοσύνη και οι σχέσεις επομένως εκτιμώνται περισσότερο από τα κέρδη ή τον πλούτο. Δυστυχώς, λέξεις όπως ηθική, εμπιστοσύνη, σχέσεις και κοινότητα έχουν εξαφανιστεί από χρηματοοικονομικά εγχειρίδια. Για τους ανθρώπους που εργάζονται στα χρηματοοικονομικά, είναι επιτακτική ανάγκη να κατανοούν τα όρια του υλισμού. Τα χρηματοοικονομικά οφείλουν να γίνουν υπηρέτες της κοινωνίας και της φύσης, συμβάλλοντας στην ενίσχυση των αξιών της οικογένειας και της κοινότητας. Μπορεί να γίνει αυτό με το να τοποθετήσουμε την ηθική και τον πολιτισμό στο επίκεντρο της λογιστικής, της οικονομίας και της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.
Όταν διδάσκουμε την αυτοκριτική και τις διαφορετικές κουλτούρες και παραδόσεις στο πρόγραμμα σπουδών των χρηματοοικονομικών, επιτρέπουμε πλούσιους διαλόγους, ισχυρά ηθικά πλαίσια και την ικανότητα να βάζουμε το χρήμα στη θέση του. Μια τέτοια αναδιατύπωση των χρηματοοικονομικών είναι ικανή να σέβεται τις διαφορετικές κουλτούρες και παραδόσεις, επιτρέποντας στους ανθρώπους να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον και να συνεργάζονται ούτως ώστε να οικοδομήσουν μια ισότιμη κοινωνία κι έναν υγιή πλανήτη. Αντίθετα, όταν επικρατεί η πολιτική ή η οικονομία, συνήθως απουσιάζει η ηθική. Ως εκ τούτου, δεν μπορούμε να υποστηρίζουμε την ελεύθερη οικονομία με το επιχείρημα ότι είναι ωφέλιμη για τις επιχειρήσεις, μπορούμε να την υποστηρίζουμε μόνο με το επιχείρημα ότι είναι ωφέλιμη για την κοινωνία. Άραγε – λένε οι πιο καχύποπτοι- μήπως η οικονομική επιστήμη επινοήθηκε από την ανώτερη τάξη για να δρέψει τους καρπούς των κόπων της κατώτερης τάξης; Άγνωστο. Το θέμα είναι πως δείχνουμε να είμαστε δυστυχισμένοι εν μέρει επειδή έχουμε μόνο έναν θεό, την οικονομία.
Ζιώγας Απόστολος
(βιολόγος)
