Όταν σκέφτεστε τα κατοικίδια ζώα, σας έρχεται στο μυαλό η εικόνα ενός πιστού και φιλικού σκυλάκου που σας κάνει αγάπες ή μιας χαδιάρας, που γουργουρίζει συνέχεια, γατούλας, η οποία κουλουριάζεται δίπλα σας στον καναπέ.
ΓΡΑΦΕΙ Η ΜΥΡΤΩ ΤΖΩΡΤΖΟΥ
Η εξημέρωση των ζώων είναι ιστορικά σχετικά πρόσφατη- αν μπορείς να αποκαλέσεις 12.000 χρόνια “πρόσφατα”. Παρόλα αυτά, η ιστορία, σύμφωνα με το ManyPets, αναφέρει περιπτώσεις αρχαίων ανθρώπων που είχαν λιοντάρια και ελέφαντες ως κατοικίδια ζώα. Το τι ήταν κοινωνικά αποδεκτό στην αρχαιότητα έχει ελάχιστη σχέση με το τι είναι κοινωνικά αποδεκτό (ή πρακτικό) σήμερα, αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: ο συναισθηματικός δεσμός μεταξύ των ανθρώπων και των κατοικίδιων ζώων τους είναι τόσο παλιός όσο και η δημιουργία κοινοτήτων και κοινωνιών.
Στο σπήλαιο Chauvet στη νότια Γαλλία, σε βράχο, υπάρχουν αποτυπώματα που χρονολογούνται πριν από 26.000 χρόνια ενός μικρού παιδιού που περπατούσε με έναν σκύλο. Σε αυτό που κάποτε ήταν το Ain Mallaha, στο Ισραήλ (κοντά στη Γαλιλαία), οι αρχαιολόγοι βρήκαν τον τάφο ενός άνδρα από την περίοδο Natufian (περίπου 15.000 έως 11.500 χρόνια πριν), θαμμένο μαζί με μια μικρή αλεπού. Στην ίδια αυτή περιοχή έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια αρκετοί τάφοι ανθρώπων και σκύλων.
Περαιτέρω παραδείγματα που αποδεικνύουν τον ουσιαστικό ρόλο που έπαιζαν τα κατοικίδια ζώα σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς υπάρχουν στην Αίγυπτο, όπου πριν από 1,5 περίπου χρόνο βρέθηκε ένα νεκροταφείο κατοικίδιων ζώων της ρωμαϊκής εποχής, και στο Καζακστάν, όπου ένα αρχαίο μαντρί αλόγων, που χρονολογείται πριν από 5.600 χρόνια, δείχνει την εξημέρωση ενός ζώου που παραδοσιακά το χρησιμοποιούσαν για κρέας. Αυτά τα ποικίλα και διάσπαρτα στοιχεία δείχνουν ότι η κατοχή κατοικίδιων ζώων ως πιστών συντρόφων, κυνηγών, φρουρών και ακόμη και ως αγαπημένων μελών της οικογένειας, χρονολογείται πιο παλιά απ’ ό,τι εκτιμούν οι περισσότεροι.
Ευρώπη και Αρχαία Γερμανία
Η Ευρώπη διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των σκύλων, καθώς φιλοξενεί τα παλαιότερα παλαιολιθικά λείψανα. Αποτελεί επίσης το κέντρο της σύγχρονης εκτροφής σκύλων. Όταν οι αρχαιολόγοι εξέτασαν εκ νέου τα λείψανα ενός εξημερωμένου σκύλου στη Βόννη της Γερμανίας, ανακάλυψαν ότι το ζώο έπασχε από αλλοιώσεις στη στοματική κοιλότητα που έδειχναν σκωληκοειδίτιδα, μια εκφυλιστική ασθένεια που τελικά οδήγησε σε μειωμένη διάρκεια ζωής.
Ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ο σκύλος θάφτηκε μαζί με δύο ανθρώπους, καθώς και με τον γομφίο ενός άλλου σκύλου. Οι περισσότεροι κηδεμόνες εξημέρωναν τα ζώα για φύλαξη, κυνήγι και άλλες χρήσιμες δραστηριότητες.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των περιόδων που το ζώο ήταν άρρωστο, θα ήταν δύσκολο για αυτό να επιβιώσει, πόσο μάλλον να υπηρετήσει την ιδιότητα του κυνηγού, χωρίς ανθρώπινη φροντίδα.
Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι το ζώο δεν το φρόντιζαν όχι επειδή δεν τους χρησίμευε πλέον, αλλά από συναισθηματική σύνδεση. Αυτό δείχνει ότι οι κηδεμόνες κατοικίδιων ζώων στην Ύστερη Πλειστόκαινο εποχή (πριν από περίπου 14.000 χρόνια) ήταν συναισθηματικά δεμένοι με τα κατοικίδιά τους.
Περαιτέρω στοιχεία που ανακαλύφθηκαν σε ένα αρχαίο σπήλαιο στη νοτιοδυτική Γερμανία υποδηλώνουν ότι η εξημέρωση των λύκων, ενός πιθανού προγόνου των σκύλων, ξεκίνησε ίσως ακόμη νωρίτερα, πριν από περίπου 17.000 χρόνια.
Μεσοποταμία και Αρχαία Αίγυπτος
Στην Αρχαία Αίγυπτο τα κατοικίδια ζώα θεωρούνταν δώρα των θεών, τα οποία έπρεπε να φροντίζονται μέχρι το θάνατο. Στην Μεσοποταμία, οι σκύλοι απεικονίζονται ως κυνηγοί και ως φίλοι.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Ηρόδοτο, οι σκύλοι και οι γάτες ήταν τόσο σημαντικό μέρος του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού που αν ένας σκύλος πέθαινε από φυσικά αίτια, όλοι στο σπίτι ήταν υποχρεωμένοι να ξυρίσουν ολόκληρο το σώμα τους, συμπεριλαμβανομένου του κεφαλιού τους. Και αν πέθαινε μια γάτα, όλοι έπρεπε να ξυρίσουν τα φρύδια τους.
Μια πρώιμη τοιχογραφία από το 3500 π. Χ. περίπου απεικονίζει έναν άνδρα να βγάζει βόλτα τον σκύλο του με κολάρο και λουρί, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν κολάρα σκύλων όπως αυτά που πρωτοσχεδιάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στη Μεσοποταμία. Τα περιλαίμια κατασκευάστηκαν για να ταιριάζουν σε όλες τις διαφορετικές φυλές που υπήρχαν και ήταν πολύ δημοφιλή στην Αίγυπτο για τους σκύλους ράτσας Σαλούκι, Μπασέντζι και στα κυνηγόσκυλα.
Τα σκυλιά και οι γάτες ήταν δημοφιλή κατοικίδια στα αιγυπτιακά σπίτια αλλά και άλλα ζώα, όπως οι πίθηκοι και τα πουλιά (ιδίως τα γεράκια), τα οποία κρατούνταν επίσης ως κατοικίδια.
Μεσόγειος και Αρχαία Ρώμη
Οι ιστορίες για την επιρροή και τη δύναμη των σκύλων και των λύκων υπάρχουν σε όλη τη ρωμαϊκή ιστορία. Μεταξύ των πιο δημοφιλών είναι η ιστορία του Ρωμύλου και του Ρέμου, των μυθικών ιδρυτών της Ρώμης, οι οποίοι, αφού σώθηκαν από έναν θεό του ποταμού, θηλάστηκαν από μια λύκαινα και ταΐστηκαν από έναν δρυοκολάπτη.
Οι σκύλοι θεωρούνταν προστάτες όχι μόνο από τους εισβολείς και τα άγρια ζώα αλλά και από υπερφυσικές απειλές. Ωστόσο, διαφορετικές φυλές χρησιμοποιούνταν για διαφορετικούς σκοπούς. Στον ρωμαϊκό στρατό χρησιμοποιούνταν σκύλοι, ράτσας Μαστίφ. Τα σκυλιά ενός σπιτιού συχνά τρέφονταν από το τραπέζι και συνόδευαν τα αφεντικά τους σχεδόν παντού.
Τα παιδιά απεικονίζονταν συνήθως μαζί με ζώα σε αγγεία και σε άλλα αντικείμενα. Τα πουλιά σε κλουβί ήταν επίσης της μόδας στον ελληνικό και τον ρωμαϊκό κόσμο, ιδίως μεταξύ των γυναικών. Ήταν ένα μοναδικό κομμάτι του ρωμαϊκού πολιτισμού που θεωρούνταν επίδειξη πολυτέλειας. Με σχετικά καλά οικονομικά μπορούσαν επίσης να διατηρούν πτηνά, καθώς ήταν σχετικά φθηνά σε σχέση με τα σκυλιά ή άλλα ζώα.
Τα φίδια ήταν επίσης δημοφιλή κατοικίδια. Για τους Ρωμαίους, αν ένα ζώο γινόταν μέλος του σπιτιού ως κατοικίδιο, αυτό σήμαινε μια ζωή γεμάτη πολυτέλεια και φροντίδα. Διαφορετικά, θα κατέληγε ως θυσία, στην αρένα ή σε παιχνίδια κυνηγιού.
Αρχαία Κίνα
Τα ζώα στην αρχαία Κίνα εκτιμούνταν κυρίως για τους πρακτικούς τους σκοπούς. Οι σκύλοι ήταν τα πρώτα εξημερωμένα ζώα στη χώρα και ήρθαν από έξω πριν από περίπου 16.000 χρόνια. Τα είχαν για το κυνήγι αλλά και ως κατοικίδια.
Τα πιο άγρια ονομάζονταν σκυλιά λιοντάρια ή σκυλιά φου, (“Foo dogs” ή “Fu dogs”) και το πόσο τα εκτιμούσαν στην αρχαία κινεζική κοινωνία μπορεί κανείς να το δει σήμερα σε αγάλματα. Οι σκύλοι είναι ένα από τα 12 ζώα του κινεζικού ζωδιακού κύκλου και θεωρούνταν θεϊκό δώρο- ωστόσο η σχέση της Κίνας με τους σκύλους ήταν και διαφορετική. Οι σκύλοι τα χρησιμοποιούνταν επίσης ως πηγή τροφής και ως τελετουργική θυσία.
Όσον αφορά τα αιλουροειδή, αρχαιολογικά στοιχεία από κινεζικά χωριά δείχνουν ότι οι γάτες χρησιμοποιούνταν για να κρατούν τα παράσιτα μακριά από τις τοπικές αποθήκες σιτηρών. Και σύντομα ακολούθησε και η εξημέρωσή τους.
Αμερική
Τα περισσότερα από τα σκυλιά του πρώιμου πολιτισμού των ιθαγενών Αμερικανών έμοιαζαν με λύκους και χρησιμοποιούνταν για να μεταφέρουν βαριά φορτία και να τραβούν έλκηθρα.
Όπως και οι αρχαίοι Κινέζοι, οι ιθαγενείς Αμερικανοί ήταν επίσης γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν τους σκύλους ως πηγή τροφής. Παρά το γεγονός αυτό, η ζωή ενός αγαπημένου σκύλου γινόταν σεβαστή όπως εκείνη ενός ανθρώπου, και όταν πέθαινε τον έθαβαν.
Τα περισσότερα από τα γενετικά δείγματα που συνέλεξαν οι ερευνητές από τους πρώτους αμερικανικούς σκύλους παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με τους αμερικανικούς λύκους. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι πρώτοι βορειοαμερικανικοί σκύλοι ήρθαν από τη Σιβηρία πριν από περίπου 16.000 χρόνια, αν και συγκεκριμένα στοιχεία δείχνουν την παρουσία τους πριν από 10.000 χρόνια.
Αν και οι ερευνητές πιστεύουν ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουν για τους πρώτους σκύλους της Αμερικής, εικάζουν ότι οι Ευρωπαίοι άποικοι και τα σκυλιά τους μπορεί να προσπάθησαν να εξαλείψουν τα σκυλιά των ιθαγενών της Αμερικής κατά τη διάρκεια της εγκατάστασής τους.
