Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που εκτίθεται σε οθόνες για πάνω από δύο ώρες ημερησίως έχουν χαμηλότερες γνωστικές επιδόσεις στην μετέπειτα ζωή. Σύμφωνα με ειδικούς, ο χρόνος που ενδείκνυται να περνάει ένα παιδί μπροστά από μια οθόνη εξαρτάται από το στάδιο ανάπτυξης στο οποίο βρίσκεται. Στο παρακάτω άρθρο παρατίθενται ορισμένες συμβουλές αλλά και τρόποι με τους οποίους οι κηδεμόνες μπορούν να οργανώσουν και να μετριάσουν τον χρόνο έκθεσης των παιδιών τους σε ηλεκτρονικές συσκευές διασφαλίζοντας έτσι ότι αυτά δεν διατρέχουν κάποιον κίνδυνο εθισμού ή άλλων βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία τους και την κοινωνική τους ζωή.

Τι είναι το screentime;

Ας το θέσουμε απλά «ο χρόνος στην οθόνη είναι το συνολικό διάστημα που κάποιος χρησιμοποιεί κάποια ηλεκτρονική συσκευή, λέει η Τζένιφερ Κρος, παιδίατρος η οποία ειδικεύεται στην αναπτυξιακή και συμπεριφορική παιδιατρική. Πιο συγκεκριμένα αυτό περιλαμβάνει τη χρήση κινητών, τάμπλετ, κομπιούτερ, τηλεόρασης και βιντεοπαιχνιδιών. Ένα παιδί, για παράδειγμα, βρίσκεται καθηλωμένο μπροστά σε μία οθόνη όταν βλέπει τηλεόραση, βίντεο, σερφάρει στο διαδίκτυο, παίζει βιντεοπαιχνίδια και χρησιμοποιεί τα κοινωνικά δίκτυα.

Οδηγός χρήσης οθόνης για παιδιά ανάλογα με το εύρος της ηλικίας

Αναρωτιέστε πόση ώρα πρέπει να περνάει το παιδί σας μπροστά από μια οθόνη; Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής προτείνει έναν «οδηγό χρήσης της οθόνης» ανάλογα με το ηλικιακό στάδιο των παιδιών σας.

Κάτω από 2 ετών

Για παιδιά κάτω των δύο ετών συνίσταται πολύ περιορισμένη έως και καθόλου χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, με εξαίρεση την συζήτηση μέσω βιντεοκλήσης. Όταν το παιδί συμπληρώσει τους 18 – 24 μήνες, οι γονείς μπορούν να το φέρουν σε επαφή και κάποιες συσκευές αλλά πάντα υπό την στενή επίβλεψη τους.

Ηλικία 2-5 ετών

Μόλις ένα παιδί κλείσει τα δύο έτη, προτείνεται ως μέγιστο χρονικό διάστημα η μία ώρα ημερησίως. Επίσης, οι ενήλικες θα πρέπει να εξακολουθούν να επιβλέπουν τα παιδιά τους κατά την διάρκεια της χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών και να επιλέγουν περιεχόμενο που να είναι «διαδραστικό, μη βίαιο, εκπαιδευτικό και να ενθαρρύνει τις κοινωνικές δεξιότητες» αναφέρει η Ακαδημία.

Ηλικία 5 – 8

Σε αυτό το ηλικιακό εύρος είναι πάρα πολύ σημαντικό οι κηδεμόνες να εξακολουθούν να επιβλέπουν το μιντιακό περιεχόμενο που καταναλώνουν τα παιδιά τους και κυρίως να ελέγχουν τον αντίκτυπο που αυτό έχει στις υπόλοιπες δραστηριότητές τους, όπως ο ύπνος και οι σχολικές επιδόσεις.

Σύμφωνα με παιδοψυχίατρους, δεν υπάρχει κάποια επίσημη σύσταση σχετικά με το πόσο χρονικό διάστημα ένα παιδί μπορεί να παραμένει μπροστά από μια οθόνη σε καθημερινή βάση ανάλογα με την ηλικία του. Αυτό συμβαίνει διότι δεν υπάρχουν εξακριβωμένα ερευνητικά πορίσματα που να ανταποκρίνονται συγκεκριμένα σε κάθε ηλικιακό εύρος. Απεναντίας, είναι στην κρίση της κάθε οικογένειας τι θα επιτρέπει και τι όχι στα παιδιά της, εφόσον αυτά έχουν περάσει το προσχολικό ηλικιακό στάδιο.

Άνω των 9 ετών

Μόλις ένα παιδί εισέλθει στην ηλικία των 10, η χρήση των μίντια εντείνεται, απασχολώντας όλο και περισσότερο τους κηδεμόνες. Οι ειδικοί προτείνουν οι γονείς να συζητάνε με τα παιδιά τους τον τρόπο που αυτά χρησιμοποιούν τις συσκευές, το περιεχόμενο που καταναλώνουν αλλά και τι αυτό τους προσφέρει σε γνώσεις και δεξιότητες.

Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν πίσω από τον υπέρογκο χρόνο χρήσης οθονών;

Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, η υπερβολική έκθεση μπροστά σε μία οθόνη στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να ευθύνεται για μετέπειτα εμφάνιση προβλημάτων στις γνωστικές λειτουργίες των παιδιών. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι ότι η ανάπτυξη ορισμένων διεργασιών στα πρώτα χρόνια της ζωής επηρεάζεται και από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών. Η επαφή με οθόνες σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αισθητηριακές λειτουργίες του εγκέφαλου.

«Αν και δεν μπορούμε αποδεδειγμένα να συσχετίσουμε άμεσα την υπερβολική έκθεση σε οθόνες με προβλήματα υγείας στην μετέπειτα ζωή καθώς αυτά μπορεί να επακόλουθα πολλών διαφορετικών παραγόντων, πολλές μελέτες έχουν αναφερθεί σε δυσμενείς επιπτώσεις που συνδέονται με την υπερβολική χρήση συσκευών:

Αύξηση Βάρους

Σύμφωνα με μία έρευνα του 2017 «πολλές μελέτες παρατήρησης έχουν βρει πορίσματα που συνδέουν την χρήση οθονών με αυξημένο ρίσκο παχυσαρκίας». Αυτή η σύνδεση ενδεχομένως να προκύπτει από συμπεριφορές όπως τσιμπολόγημα παράλληλα με την παρακολούθηση περιεχομένου, έκθεση σε διαφημίσεις ανθυγιεινών φαγητών και ροφημάτων και έλλειψη ύπνου.

Μείωση χρόνου άλλων δραστηριοτήτων

Ένας ακόμη πιθανός παράγοντας που συνδράμει στην αύξηση βάρους και άλλων προβλημάτων υγείας είναι ότι η καθήλωση μπροστά από μια οθόνη λειτουργεί αποτρεπτικά για άλλες δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός.

Προβλήματα ύπνου

Ο ύπνος είναι ακόμη μια βασική ανάγκη και λειτουργία που δεν μένει ανεπηρέαστη από την χρήση ηλεκτρονικών συσκευών, ειδικά όταν το περιεχόμενο καταναλώνεται λίγο πριν ο χρήστης κοιμηθεί. Αυτό μπορεί να προκαλείται από το μπλε φως που εκπέμπουν οι συσκευές. Επίσης ακόμη και η ύπαρξη μιας συσκευής, όπως τηλεόραση ή κινητό τηλέφωνο μέσα στο υπνοδωμάτιο συνδέεται με λιγότερο και κακής ποιότητας ύπνο.

Μειωμένη σχολική επίδοση

Η χρήση ορισμένων μέσων μπορεί να έχει αντίκτυπο στην σχολική επίδοση των παιδιών σύμφωνα με έρευνες. Όσο περισσότερος χρόνος καταναλώνεται παρακολουθώντας τηλεόραση και παίζοντας βιντεοπαιχνίδια τόσο η επίδοση στα μαθήματα τείνει να μειώνεται.

Παρόλο που οι έρευνες κάνουν λόγο περισσότερο για τους εφήβους, πλέον υποστηρίζεται ότι και νεότεροι μαθητές επηρεάζονται. Όταν για παράδειγμα παιδιά στην ηλικία των 5 και κάτω εκτίθενται σε οθόνες για περισσότερες από δύο ώρες την μέρα, υπάρχει αυξημένο ρίσκο για προβλήματα υγείας και κυρίως θέματα που έχουν να κάνουν με τη διάσπαση προσοχής.

Πως μπορούμε να διαχειριστούμε την έκθεση των παιδιών μας σε οθόνες;

Ενδεχομένως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να διαχειριστεί κάποιος κηδεμόνας τον χρόνο έκθεσης του παιδιού σε μια οθόνη είναι να εισάγει αρχικά ένα ανοιχτό διάλογο σχετικά με την χρήση των μίντια και να επιβεβαιώσει πως όλοι στην οικογένεια πορεύονται με βάση την συγκεκριμένη τακτική.

Ένας τρόπος να συμβεί αυτό είναι να δημιουργηθεί ένα οικογενειακό πλάνο ημερήσιας κατανάλωσης μιντιακού περιεχομένου. Με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει οργάνωση και ισορροπία της χρήσης οθονών με άλλες δραστηριότητες την καθημερινής ζωής. Αυτή η εξατομικευμένη προσέγγιση βοηθά μια οικογένεια να καθορίσει ρεαλιστικά όρια και να κάνει μια διαλογή σχετικά με το τι τύπος μέσων ταιριάζει στις εκάστοτε οικογενειακές αξίες.

«Αυτό που είναι τόσο βοηθητικό σχετικά με αυτό το οργανόγραμμα είναι ότι εμπλέκει όλα τα μέλη της οικογένειας» λέει ο Δρ. Cross. «Οπότε η μητέρα και ο πατέρας δεν κάθονται απλά στα κινητά τους αδιάφοροι και επιβάλουν στο παιδί τι να βλέπει ή απλά να του απαγορεύουν την χρήση. Η ίδια η συμπεριφορά των γονιών πρέπει να δημιουργεί το κατάλληλο πρότυπο για το παιδί».

Ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος χρήσης οθόνης για ένα παιδί ;

Η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών ωστόσο έχει και την θετική της πλευρά, ειδικότερα όταν υπάρχει επαρκής καθοδήγηση από τους γονείς. Παρακάτω ορισμένες συμβουλές για τους γονείς:

• • Καθίστε δίπλα στο παιδί σας και μιλήστε του σχετικά με το περιεχόμενο που παρακολουθεί
  • Συλλέξτε υψηλής ποιότητας, διαδραστικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο χωρίς διαφημίσεις
  • Μην διστάζετε να θέσετε όρια, όπως η μη χρήση κινητών κατά την διάρκεια των γευμάτων ή μια ώρα πριν τον ύπνο.
  • Δείξτε το σωστό παράδειγμα με την δική σας προσωπική χρήση

• Επιβλέψτε το περιεχόμενο που καταναλώνει το παιδί σας ώστε να σιγουρευτείτε ότι είναι ασφαλές και κατάλληλο για την ηλικία του
• Προγραμματίστε δραστηριότητες μακριά από οθόνες και απομακρύνετε τις οθόνες από ορισμένα σημεία του σπιτιού (π.χ. υπνοδωμάτιο)

Πως θα μειώσω τον χρόνο που περνάει το παιδί μου μπροστά από μια οθόνη;

Ο πιο αποτελεσματικός ενδεχομένως τρόπος για να μειώσετε τον χρόνο που περνάει το παιδί σας μπροστά από μια οθόνη είναι να θέσετε συνειδητά όρια στην χρήση τους και στη συνέχεια να εξηγήσετε στα παιδιά σας τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό.

Θα ήταν επίσης βοηθητικό να εισάγετε στην καθημερινότητα σας εναλλακτικούς τρόπους που θα μπορούσατε να περάσετε τον χρόνο σας, οι οποίοι δεν συνδέονται με χρήση κάποιας συσκευής, όπως για παράδειγμα να κάνετε μια οικογενειακή βόλτα με ποδήλατο, να αθληθείτε, να ξεκινήσετε κάποιο καινούριο χόμπι ή να περάσετε χρόνο με φίλους.

Τέλος, οι γονείς πρέπει να πράττουν και οι ίδιοι αυτό το οποίο διδάσκουν στα παιδιά τους. «Πολλά παιδιά μιμούνται τον τρόπο που συμπεριφέρονται τα αγαπημένα τους πρόσωπα»​​ λέει ο Δρ. Χόλζμαν. «Επομένως μειώνοντας το χρόνο που περνάνε μπροστά από τα κινητά τους, την τηλεόραση και τον υπολογιστή τους, οι ίδιοι οι γονείς, προτρέπουν και τα παιδιά τους ώστε να καταναλώνουν λιγότερο χρόνο μπροστά από μια οθόνη».

Υπάρχουν καθόλου οφέλη στη χρήση οθονών;

Παρόλο που η χρήση οθονών στην παιδική ηλικία ελλοχεύει αρκετούς κινδύνους, οι ειδικοί δεν συνιστούν την πλήρη απαγόρευση αυτών. Απεναντίας, υπάρχουν και οφέλη όταν γίνεται λελογισμένη χρήση. «Η χρήση μιντιακού περιεχομένου μπορεί να έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα ή να ενισχύει το οικογενειακό δέσιμο. Για παράδειγμα, το να ψάχνει κάποιος βιβλία σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη ή κάποιο εστιατόριο ώστε να δειπνήσει με την οικογένειά του έχει θετικό αντίκτυπο» εξηγεί ο Δρ. Χόλζμαν.

Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψιν και το γεγονός πως ζούμε σε ένα ψηφιακό κόσμο και κάποιες φορές το να είμαστε δικτυωμένοι μέσω των οθονών μας είναι απαραίτητο ώστε να έχουμε επίγνωση της πραγματικότητας γύρω μας. «Πιστεύω ότι στην κουλτούρα μας και στην κοινωνία μας σήμερα πρέπει να είσαι συνεχώς ενημερωμένος, επομένως το να παρακολουθείς ενημερωτικό περιεχόμενο μπορεί να είναι και ο πιο άμεσος τρόπος να μάθεις κάτι» λέει ο Δρ. Κρος.

Επειδή ωστόσο οι οθόνες είναι κατά πάσα πιθανότητα ένα αναπόφευκτο κομμάτι στην μελλοντική ζωή των παιδιών, συστήνεται να μάθουμε στα παιδιά μας την ορθή και αποτελεσματική χρήση αυτών των εργαλείων. 

Μετάφραση – Επιμέλεια: Σταυρούλα Χατζή

Πηγή: Forbes