Ο Εξολοθρευτής τελικά δεν θα ‘ρθει… Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος
Μπορούμε μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης (Τ.Ν.) να προβλέψουμε το μέλλον; Θα μας επιφέρει η Τ.Ν. μια εκθετική ανάπτυξη με κλάδους τρισεκατομμυρίων δολαρίων που θα εμφανίζονται από το πουθενά, όπως πιστεύουν μερικοί που ονειρεύονται ένα ουτοπικό μέλλον; Πρόκειται να λυθούν όλα τα προβλήματα; Οι άνθρωποι δε θα δουλεύουν καθόλου; Θα ζήσουμε τον επί γης παράδεισο;
Ας το χοντρύνουμε λίγο περισσότερο… Θα ανοίξει ο δρόμος για την παγκόσμια κυριαρχία; Θα μεταμορφωθεί η ζωή μας; Θα απειληθεί η ύπαρξη μας; Άρχισε μια αντίστροφη μέτρηση για το τέλος της ανθρωπότητας;
Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι έχουμε μπροστά μας μια κρυστάλλινη σφαίρα και μέσα απ’ αυτή βλέπουμε το μέλλον. Ορισμένα από τα προαναφερόμενα πιθανόν να συμβούν. Η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι όμως δύσκολη υπόθεση. Και βασικά για να επιχειρήσουμε κάτι τέτοιο οφείλουμε να αξιολογήσουμε κριτικά την παρούσα και παρελθούσα Τ.Ν. η οποία βρίσκεται παντού γύρω μας.
Ας πάμε λίγο στους χειμώνες της Τ.Ν. Στην ιστορία της Τ.Ν., όπως πολλά άλλα επιστημονικά πεδία, έχουν εμφανιστεί και έχουν εξαφανιστεί πολλές διαφορετικές τάσεις. Στη φιλοσοφία της επιστήμης, ο όρος που χρησιμοποιείται για μια τάση είναι «παράδειγμα». Συνήθως, ένα συγκεκριμένο παράδειγμα υιοθετείται από την πλειονότητα των επιστημόνων της ερευνητικής κοινότητας, η οποία και προβαίνει σε αισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την πρόοδο που αναμένεται στο εγγύς μέλλον. Για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1960, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι τα νευρωνικά δίκτυα θα έλυναν όλα τα προβλήματα της Τ.Ν. μέσω της μίμησης των μηχανισμών εκμάθησης στη φύση, και, ιδίως, του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η επόμενη σημαντική τάση ήταν τα έμπειρα συστήματα και οι κωδικοποιημένοι από τον άνθρωπο κανόνες, η οποία αποτέλεσε το κυρίαρχο παράδειγμα στη δεκαετία του 1980. Κύκλοι ενθουσιασμού, αισιοδοξίας και μετά απογοήτευσης και προσγείωσης.
Το 1984 εμφανίστηκε στις οθόνες του κινηματογράφου ο εμβληματικός Εξολοθρευτής. Το όχι ρεαλιστικό σενάριο της ταινίας ήταν και είναι ένας εύκολος τρόπος προσέλκυσης της προσοχής εκατομμυρίων ανθρώπων, μια εμβληματική φιγούρα που αύξανε και αυξάνει τα κλικ, ένα έξυπνο τέχνασμα για την απόσπαση της προσοχής από απειλές όπως τα πυρηνικά όπλα, τα ελλείμματα δημοκρατίας, τις περιαυτολογικές καταστροφές και την κλιματική αλλαγή. Επρόκειτο κατά τη γνώμη μου για μια επιτυχημένη απόσπαση από πραγματικά προβλήματα.
Λίγο αργότερα τη δεκαετία του 1990 οπότε και εμφανίστηκαν κάποιοι απίθανοι ακροδεξιοί εκδότες-συγγραφείς, οι οποίοι επένδυσαν στη συνομωσιολογία και πλούτισαν. Τι έκαναν τότε; Απλά γκούγκλαραν και κατέβαζαν άρθρα με τα οποία γέμιζαν σελίδες ογκωδέστατων βιβλίων κάνοντας απλά copy paste άρθρων από εφημερίδες που κατηγορούσαν νυχθημερόν!. Αυτοί οι τύποι είχαν κατανοήσει απόλυτα τις δυνατότητες του γκουκλαρίσματος και πατώντας στην έμφυτη τάση των ανθρώπων για συνομωσιολογία (αποκορύφωμα οι Δίδυμοι Πύργοι το 2001) επένδυσαν κάνοντας μια εξαιρετική μπίζνα. Σίγουρα σήμερα κάποιοι ομόσταυλοι τους ακονίζουν μαχαίρια. Θα πέσουμε ξανά στην ίδια παγίδα;
Ας κοιτάξουμε όμως την πραγματικότητα… Δεν μπορεί η υπέρ-ευφειής Τ.Ν. να ξεπεράσει την ευφυΐα των ανθρώπων ως αποτέλεσμα ανάπτυξης μεθόδων Τ.Ν. Πρόκειται για αφελής ιδέα, για ζωηρή φαντασία, η απόκτηση δηλαδή συνείδησης και η εξέλιξη σε υπερφυή Τ.Ν. Δεν είναι όμως κατηγορηματικά ανέφικτη η δημιουργία νοημοσύνης ανθρώπινου επιπέδου και αυτό πρέπει να το προσέξουμε. Η Μοναδικότητα (Singularity) είναι το σύστημα που βελτιώνεται και ανακαλουπώνεται βελτιώνοντας τη δική του νοημοσύνη ανετότατα και επιταχυνόμενα. Αποτέλεσμα είναι να ξεπερνά την ανθρωπότητα και να μας βλέπει σα μερμήγκια! Το ίδιο εντούτοις σύστημα θα ερχόταν αντιμέτωπο με ολοένα δυσκολότερα προβλήματα τα οποία θα επιβράδυναν την εξέλιξη του, ενώ επίσης θα απαιτούταν πόροι στους οποίους δε θα είχε πρόσβαση. Να δούμε ένα παράδειγμα:
Το παράδειγμα των συνδετήρων χαρτιού είναι γνωστό ως το πρόβλημα της αξιολογικής εναρμόνισης: ο καθορισμός των στόχων του συστήματος κατά τρόπο ώστε να εναρμονίζονται με τις αξίες μας είναι φυσικά ιδιαίτερα δύσκολος. Ωστόσο, ας υποθέσουμε ότι δημιουργούμε ένα υπερνοήμον σύστημα που θα μπορούσε να νικήσει τους ανθρώπους που θα επιχειρούσαν να παρέμβουν στο έργο του. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν επίσης αρκούντως ευφυές να συνειδητοποιήσει ότι όταν λέμε «φτιάξε μου συνδετήρες χαρτιού» δεν εννοούμε να μετατρέψει ολόκληρη τη Γη σε εργοστάσιο συνδετήρων πλανητικών διαστάσεων! Εάν υποθέσουμε ότι δημιουργείται ένα τέτοιο υπέρ-νοήμον σύστημα που θα ελέγχει τους ανθρώπους που θα επιχειρούσαν να επέμβουν στο έργο του (προκειμένου να μην καταστρέψει τη Γη), ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν σε τέτοιο βαθμό ευφυές ώστε θα συνειδητοποιούσε ότι το «φτιάξε μου συνδετήρες χαρτιού» δε θα συνέφερε να μετατρέψει τον πλανήτη σε εργοστάσιο συνδετήρων!
Εν κατακλείδι ο Εξολοθρευτής κατά πάσα πιθανότητα δε θα ‘ρθει, καθώς η ανθρώπινη κοινωνία εξακολουθεί να έχει ισχύ να καθορίζει τους σκοπούς για τους οποίους χρησιμοποιεί την τεχνολογία της Τ.Ν. Μάλιστα έχουμε να ασχοληθούμε και να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε σοβαρότερα πράγματα απ’ τον Εξολοθρευτή…
–Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
