Μια κουβέντα που διαρκεί δεκαετίες, διεκδικήσεις και σχέδια που κολλάνε στο ιδιοκτησιακό, στρεβλή διαχείριση των ζητημάτων από τους περισσότερους και τα χρόνια περνούν με τους χώρους να μένουν ανεκμετάλλευτοι για την κοινωνία.
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΤΑΣΟΣ ΤΑΣΙΟΥΛΑΣ
Η αξιοποίηση των ανενεργών στρατοπέδων της Θεσσαλονίκης είναι ένα ζήτημα δεκαετιών πλέον. Σε λίγα από αυτά έχει προχωρήσει ικανοποιητικά, σε άλλα τα πράγματα παραμένουν κολλημένα κυρίως στο ιδιοκτησιακό, αλλά και στη γραφειοκρατία.
Η απροθυμία των ιδιοκτητών από τη μια και η αδυναμία των δήμων από την άλλη έχουν διαμορφώσει μια κατάσταση που δεν τιμά κανέναν και κυρίως στερεί από τη Θεσσαλονίκη τη δυνατότητα να αποκτήσει σύγχρονους χώρους πρασίνου, λειτουργικούς και ελκυστικούς για τους πολίτες.
Κι όταν αναφέρομαι σε ιδιοκτήτες, αυτοί μπορεί να είναι είτε υπουργεία, είτε οργανισμοί κυβερνητικοί, ως επί το πλείστον βεβαίως του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, αλλά και του υπουργείου Οικονομικών, όπως άλλωστε και ιδιώτες, με τίτλους ιδιοκτησίας, τους οποίους κανείς δεν μπορεί να παραβλέπει.
Το ιδιοκτησιακό, οι απαιτήσεις των ιδιοκτητών για γενναία ανταλλάγματα και η νοοτροπία της αυτοδιοίκησης πως ό,τι ανήκει στο ευρύτερο δημόσιο πρέπει να της παραχωρείται δίχως ανταλλάγματα, είναι μια συνθήκη που έχει κρατήσει αδρανείς όλες τις προσπάθειες να γίνουν αυτοί οι μεγάλοι και μερικώς μόνο δομημένοι χώροι, ανοιχτοί, ελεύθεροι, δημόσιοι χώροι που τους απολαμβάνουν όλοι οι πολίτες και συμβάλλουν στην περιβαλλοντική ισορροπία του πολεοδομικού συγκροτήματος, στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της καθημερινότητας.
Δείγματα αξιοποίησης στρατοπέδων ήδη υπάρχουν και είναι ικανοποιητικά. Στον δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης για παράδειγμα. Όμως έχουμε μείνει πολύ πίσω.
Από το 2017 και μέχρι;
Θα γυρίσω τον χρόνο οχτώ χρόνια πίσω. Στο 2017, όταν έγινε επιτέλους η παραχώρηση του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά στον ομώνυμο δήμο, έπειτα από περίπου δυο δεκαετίες διεκδικήσεων από την τοπική κοινωνία και τις δημοτικές αρχές και παρατάξεις.
Οχτώ χρόνια έχουν περάσει από την παραχώρηση, οι μελέτες για το πρώτο πραγματικά υπερτοπικό και μητροπολιτικό πάρκο της Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκαν, βρέθηκε η χρηματοδότηση στο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, άρχισαν και οι εργασίες. Το σχέδιο ανάπλασης είναι εξαιρετικό. Στις μακέτες, αλλά και στην πράξη. Οι καθυστερήσεις είναι εξίσου εντυπωσιακές. Αλλά, θέλω να βλέπω το ποτήρι -αν γίνεται- μισογεμάτο.
Η πρώτη φάση του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά θα ολοκληρωθεί σε λιγότερο από έναν χρόνο. Ακούω ότι θα γίνουν εγκαίνια το φθινόπωρο, ίσως και πριν του Αγίου Δημητρίου. Εγκαίνια θα γίνουν, αλλά νομίζω ότι δεν θα έχουν ολοκληρωθεί τα πάντα, όπως προβλέπονται. Μια ελπίδα υπάρχει να ανοίξει το Μητροπολιτικό Πάρκο τις πύλες του για το ευρύ κοινό (κι όχι περιστασιακά για κάποιες εκδηλώσεις) μέχρι το τέλος του έτους. Επειδή έχουμε όλοι καεί στον χυλό σε αυτή την πόλη με τα χρονοδιαγράμματα, εγώ δίνω και μια αβάντα μερικών μηνών παραπάνω, αρκεί να γίνει καλή δουλειά και αυτό που μας εντυπωσίασε στις μακέτες να είναι η πραγματικότητα στο εξής. Στα δυο κτήρια η δουλειά που γίνεται είναι πάντως εξαιρετική έχω να παρατηρήσω.
Προβλήματα θα υπάρξουν κι επειδή πολλάκις έχω γράψει για έργα που γίνονται και τελικά απαξιώνονται θέλω να επισημάνω για να καταγραφεί ότι ακόμα δεν έχει λυθεί το θέμα με την ηλεκτροδότηση και την υδροδότηση του Μητροπολιτικού Πάρκου. Ό,τι φυτεύεται ποτίζεται με υδροφόρες του δήμου, οπότε υπάρχουν και απώλειες. Ε, νομίζω κάποια στιγμή σύντομα πρέπει να λυθεί αυτό το θέμα.
Όπως πρέπει να λυθεί και το θέμα της διαχείρισης, συντήρησης και λειτουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, το οποίο έθεσε ορθώς ο δήμαρχος, Δημήτρης Ασλανίδης, αναγνωρίζοντας ότι ο δήμος δεν μπορεί να συντηρεί μόνος του έναν χώρο 350 στρεμμάτων. Ούτε το προσωπικό έχει, ούτε τους πόρους. Θα ρωτήσει κάποιος «προς τι η παραχώρηση τότε;». Εδώ λοιπόν υπάρχει απάντηση και είναι μια πραγματικότητα για τις αρμόδιες υπηρεσίες όλων των δήμων κι όχι μόνο του δήμου Παύλου Μελά. Όταν οι δήμοι θέλουν παραχώρηση τέτοιων χώρων, εξαιρούν τη συντήρηση. Τη βάζουν σε δεύτερη μοίρα. Ορθώς προτεραιότητα είναι να περάσουν αυτοί οι χώροι στις τοπικές κοινωνίες και στην αυτοδιοίκηση. Αλλά πρέπει να έχεις και σχέδιο για την επόμενη μέρα….
Ο δήμος Παύλου Μελά μέχρι να δημιουργηθεί ο φορέας διαχείρισης και λειτουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου θα το παλέψει για να μην πάει στράφι όλη αυτή η πολυετής προσπάθεια ανάπλασης, ανάδειξης και αξιοποίησης του πιο εμβληματικού χώρου πρασίνου στη δυτική Θεσσαλονίκη. Επαναλαμβάνω όμως ότι μόνος δεν μπορεί και όποιος επιρρίπτει ευθύνες αδικεί τον δήμο.
Το ίδιο θα συνέβαινε και εάν πηγαίναμε στη λογική του μητροπολιτικού πάρκου και της μετεγκατάστασης της ΔΕΘ στο εκθεσιακό κέντρο, στον δήμο Θεσσαλονίκης. Επειδή ακούω διάφορα επιχειρήματα να επισημάνω ότι οι εμβληματικοί χώροι πρασίνου που ήδη είναι στην αρμοδιότητα του δήμου Θεσσαλονίκης, όπως η Νέα Παραλία, δεν συντηρούνται από τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες, αλλά από εργολάβους. Οι αρμόδιες υπηρεσίες αδυνατούν να ανταποκριθούν σε αυτά που έχουν αρμοδιότητα σήμερα, διότι δεν έχουν ούτε το προσωπικό, ούτε τους πόρους. Φανταστείτε να τους προσθέσουμε κι άλλα 200 στρέμματα πρασίνου… Επιχειρήματα περί 5 ευρώ χαράτσι σε κάθε δημότη για να συντηρείται ο χώρος είναι καταφανώς έωλα. Ενώ στον σχεδιασμό του πρότζεκτ της ανάπλασης της ΔΕΘ έχει προβλεφθεί ποιος θα συντηρεί το πράσινο και αυτή είναι η ΔΕΘ, που προφανώς θα το αναθέσει σε ιδιώτες, αλλά το σημαντικό είναι ότι θα πληρώσει η ίδια τη συντήρηση και δεν θα φορτώσει το κόστος σε κανέναν δήμο και σε κανέναν πολίτη. Έτσι λέει το σχέδιο…
Επιστρέφω όμως στα στρατόπεδα:
Για το Παύλου Μελά τα είπαμε. Στον ίδιο δήμο ανήκει το στρατόπεδο Καρατάσιου. Εκεί υπήρξε η προσωρινή κατά χρήση παραχώρηση έκτασης 120 στρεμμάτων στον δήμο, από τα συνολικά περίπου 750. Ο σχεδιασμός για «αστικό πάρκο υψηλού πρασίνου» παραμένει στο τραπέζι, όμως η προτεραιότητα πλέον έχει δοθεί στην ανέγερση του νέου Ογκολογικού Νοσοκομείου σε 150 στρέμματα. Για την υπόλοιπη έκταση ο δήμος ακόμα συζητά με τον ιδιοκτήτη, το ΤΕΘΑ, δηλαδή το υπουργείο Εθνικής Άμυνας… Για να μην αναφέρω ότι υπάρχει η διαμάχη μεταξύ υπουργείου Εθνικής Άμυνας και υπουργείου Οικονομικών σχετικά με την ιδιοκτησία του χώρου.
Στον δήμο Αμπελοκήπων – Μενεμένης το μέρος του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου που παραχωρήθηκε στον δήμο αξιοποιήθηκε και αξιοποιείται και νέα έκταση, οπότε μιλάμε για ένα πολύ ικανοποιητικό παράδειγμα αξιοποίησης. Ο δήμαρχος, Λάζαρος Κυρίζογλου, μπήκε στη διαδικασία να επιμείνει για τον χώρο κι έτσι μετά τις περιπέτειες με το Υπερταμείο, πριν από μερικά χρόνια, κατόρθωσε να βάλει σε σειρά τα πράγματα και τώρα εκπονούνται οι μελέτες για έναν νέο χώρο πρασίνου, αθλητισμού, αναψυχής και πολιτισμού έκτασης 70 στρεμμάτων. Είπαμε, από τα καλά παραδείγματα.
Το στρατόπεδο Παπακυριαζή στον δήμο Κορδελιού – Ευόσμου έχει έκταση 223 στρ. και αποχαρακτηρίστηκε από τον Σεπτέμβριο του 2005 υπέρ της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τα 6,8 στρ. χρησιμοποιήθηκαν για τη διάνοιξη της οδού Ιπποδρομίου και τα 1,4 στρ. για την επέκταση υφιστάμενων αθλητικών υποδομών. Δεν βλέπω όμως να προχωράει κάτι άλλο, καθώς υπάρχουν ακόμα ενεργές στρατιωτικές μονάδες.
Εκεί βρίσκεται και το στρατόπεδο Ζιάκα, έκτασης 121 στρ. Από το 2007 εκκρεμεί η όποια παραχώρησή του από τον… ιδιοκτήτη που είναι το υπουργείο Οικονομικών. Και δυστυχώς εδώ δήμος και κυβέρνηση δεν πατούν στην ίδια βάρκα σχετικά με την αξιοποίησή του. Άρα παραμένει η εκκρεμότητα και ουδέν νεότερο με τον χώρο να απαξιώνεται διαρκώς.
Το πρώην στρατόπεδο Γκόνου στον δήμο Δέλτα έχει δρομολογηθεί για άλλη χρήση, πέραν του πράσινου, ελεύθερου, δημόσιου χώρου. Εκεί προτάχθηκε άλλου είδους αξιοποίηση, που αφορά στη δημιουργία Κέντρου Logistics και προχωράει πλέον με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Money talks που λένε και στο χωριό μου.
Στην Καλαμαριά ακόμα είναι σε εκκρεμότητα η αξιοποίηση του πρώην στρατοπέδου Κόδρα. Το ιδιοκτησιακό εδώ έπαιξε και συνεχίζει να παίζει πολύ μεγάλο ρόλο και να ευθύνεται που παραμένει σε εκκρεμότητα επί δεκαετίες πια ο σχεδιασμός του δήμου, ο οποίος βρίσκει μάλιστα σύμφωνη και την τοπική κοινωνία και τις κατά καιρούς κυβερνήσεις. Μπορεί να βγήκε άκρη με την ενεργή μονάδα του ΝΑΤΟ στη συμβολή των οδών Παπάγου και Σοφούλη, μπορεί να βγήκε άκρη με τα περισσότερα εκ των 450 στρεμμάτων όλα αυτά τα χρόνια, όμως ακόμα εκκρεμότητες υπάρχουν με τους ιδιώτες, με το γενικό πολεοδομικό σχέδιο και γενικότερα με το σχέδιο αξιοποίησης…
Το στρατόπεδο Νταλίπη συνεχίζει να φιλοξενεί στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην έκταση των 220 στρ. Και μπορεί να έχει χαρακτηριστεί χώρος αστικού πρασίνου και αθλητικών εγκαταστάσεων υπερτοπικού χαρακτήρα, αλλά τα σχέδια του δήμου προφανώς υποχωρούν στις ανάγκες του ιδιοκτήτη, που είναι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και ακόμα δεν έχει ωριμάσει η ιδέα της παραχώρησης.
Και υπάρχουν και τα πέντε στρατόπεδα στα όρια του δήμου Θεσσαλονίκης. Το Γ’ Σώμα Στρατού μπορεί να το θέλει ο δήμος για να το προσθέσει στο πράσινο του πρότζεκτ της ανάπλασης της ΔΕΘ και για να το ενώσει με την περιοχή του Πεδίου του Άρεως, αλλά μιλάμε για έναν χώρο από τον οποίο οι στρατιωτικές χρήσεις δύσκολα θα φύγουν.
Το παλιό 424 ΓΣΝΕ αφορά μόνο στην αξιοποίηση των κτηρίων και ό,τι κάνει το κάνει ο ιδιοκτήτης, ενώ το στρατόπεδο Μυστακίδη είναι εντός της ζώνης του ΟΛΘ και έχει μια πιθανότητα να αξιοποιηθεί στο μέλλον, αλλά όχι σύντομα.
Το στρατόπεδο Φαρμάκη, όπως και η διπλανή Ναυτική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου εντάσσονται σε έναν σχεδιασμό ενοποίησης ως χώρων πρασίνου με τη Βίλα Αλλατίνη, όμως ακόμα υπάρχουν εκκρεμότητες και διαφορετικοί σχεδιασμοί.
Αυτή είναι η εικόνα των στρατοπέδων της Θεσσαλονίκης.
Σε σχετικό ρεπορτάζ που είχα κάνει για τη Voria το 2017 τότε έγραφα: «Η ιστορία της παραχώρησης των στρατοπέδων αρχίζει στο μακρινό 1984. Το 1985 ο νόμος του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης αναγνωρίζει την ανάγκη της απομάκρυνσης των στρατοπέδων από τον αστικό ιστό για τη δημιουργία ελεύθερων και πράσινων χώρων για το καλό της πόλης και το 1997 γίνεται μια οργανωμένη προσπάθεια μέσω του σχεδίου του ‘Δυτικού Τόξου’ της Θεσσαλονίκης. Έκτοτε το ιδιοκτησιακό καθεστώς αποτελεί τον ρυθμιστή των όποιων προσπαθειών για να γίνει πράξη η παραχώρηση».
Δεν άλλαξαν όλα αυτά το 2017 και ελάχιστα έχουν αλλάξει το 2025…
