Η 28η Οκτωβρίου, δεν είναι απλώς μια εθνική εορτή. Είναι ημέρα μνήμης και τιμής για όσους αντιστάθηκαν, πολέμησαν και θυσιάστηκαν για την πατρίδα. Κάθε γωνιά της Ελλάδας έχει να αφηγηθεί τη δική της ιστορία αντίστασης και πόνου, όμως ορισμένα χωριά και πόλεις φέρουν μέχρι σήμερα το βαρύ φορτίο της λέξης «μαρτυρικά». Εκεί, οι κάτοικοι πλήρωσαν με αίμα το τίμημα της ελευθερίας.
Αυτά τα μέρη δεν είναι απλώς προορισμοί. Είναι ζωντανά μνημεία, όπου κάθε πέτρα κουβαλάει μια ιστορία.
Προορισμοί κοντά στην Αθήνα
Δίστομο
Στις 10 Ιουνίου 1944, το Δίστομο έγινε συνώνυμο της φρίκης. Οι ναζιστικές δυνάμεις, σε αντίποινα για επίθεση ανταρτών, πυρπόλησαν το χωριό και εκτέλεσαν 218 κατοίκους – άνδρες, γυναίκες, παιδιά, ακόμη και βρέφη.
Η Σφαγή του Διστόμου υπήρξε ένα από τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα των Ναζί στην κατεχόμενη Ελλάδα. Μάλιστα, η θηριωδία έγινε αμέσως γνωστή μέσω του BBC στο εξωτερικό και προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή.
Σήμερα, το Μαυσωλείο της Σφαγής του Διστόμου, στην κορυφή του λόφου, δεσπόζει πάνω από το χωριό, θυμίζοντας στους επισκέπτες τη θυσία των κατοίκων. Μια επίσκεψη στο Μουσείο Θυμάτων Ναζισμού, με φωτογραφίες, έγγραφα και προσωπικά αντικείμενα, αποτελεί επίσης μια συγκλονιστική εμπειρία.
Το ταξίδι στο Δίστομο μπορεί να συνδυαστεί με μια επίσκεψη στη Λιβαδειά ή την Αράχωβα – δύο προορισμούς που προσφέρουν τη δική τους ομορφιά, χωρίς να σβήνουν την ανάγκη για περισυλλογή που εμπνέει το Δίστομο.
Καλάβρυτα
Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, οι Γερμανοί εκτέλεσαν σχεδόν όλους τους άνδρες των Καλαβρύτων και πυρπόλησαν την πόλη. Χάθηκε σχεδόν η πλειονότητα από τους 1.200 κατοίκους του χωριού.
Η «Ράχη του Καπή», όπου έγινε η εκτέλεση, είναι σήμερα επισκέψιμη και προσφέρει όμορφη θέα στο χωριό, ενώ το Σχολείο των Καλαβρύτων λειτουργεί ως Μουσείο Ολοκαυτώματος, φιλοξενώντας ντοκουμέντα, φωτογραφίες και μαρτυρίες που συγκλονίζουν.
Η επίσκεψη στα Καλάβρυτα είναι μια βαθιά ανθρώπινη εμπειρία, ιδίως για όσους θέλουν να κατανοήσουν πόσο βαθιά χαράχτηκε η Κατοχή στη συλλογική μας μνήμη.
Νίκαια
Αν δεν έχετε χρόνο για εκδρομή, μια βόλτα στη γειτονιά της Νίκαιας είναι μια πράξη μνήμης από μόνη της.
Στις 17 Αυγούστου 1944, στη Νίκαια (τότε Κοκκινιά), έλαβε χώρα μια τεράστια επιχείρηση των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας ως αντίποινα για την αντιστασιακή δράση των κατοίκων.
Στο «Μπλόκο της Κοκκινιάς», όπως έχει μείνει πλέον στην ιστορία, οι Γερμανοί εκτέλεσαν πάνω από 300 ανθρώπους και έστειλαν εκατοντάδες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης
Προορισμοί στη Βόρεια Ελλάδα
Μεσόβουνο Κοζάνης
Το Μεσόβουνο, σε μικρή απόσταση από την Πτολεμαΐδα και την Κοζάνη, είναι ένα από τα ελάχιστα χωριά που υπέστησαν δύο φορές ολοκληρωτική καταστροφή: τον Οκτώβριο του 1941 και τον Απρίλιο του 1944.
Την πρώτη φορά, οι άνδρες της Βέρμαχτ περικύκλωσαντο χωριό και στη συνέχεια συνέλαβαν και θα εκτελέσουν 142 κατοίκους, που είχαν συμμετάσχει στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Πρόκειται για την πρώτη ναζιστική θηριωδία που διαπράχθηκε σε ελληνικό έδαφος.
Στις 22 Απριλίου 1944, στο πλαίσιο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων με την επωνυμία «Μαγιάτικη Καταιγίδα» («Maigewitter»), που έλαβε μέρος σε όλη την έκταση του Βερμίου όρους, το Μεσόβουνο θα γνωρίσει εκ νέου τη μανία των κατακτητών.
Σήμερα, ένα μνημείο με τα ονόματα των θυμάτων δεσπόζει στην είσοδο του χωριού, θυμίζοντας τη διπλή του θυσία.
Ιωάννινα
Η Ήπειρος υπήρξε από τα πρώτα μέτωπα του ελληνοϊταλικού πολέμου και τα Ιωάννινα έγιναν βάση για το ελληνικό στράτευμα και αργότερα για την Αντίσταση. Γύρω από την πόλη υπάρχουν δεκάδες μαρτυρικά χωριά, όπως το Κεφαλόβρυσο και η Μουσιωτίτσα, που πλήρωσαν βαρύ τίμημα στις γερμανικές επιχειρήσεις.
Η πόλη των Ιωαννίνων, με τη λίμνη, το κάστρο και τα μουσεία της, προσφέρει μια ιδανική αφετηρία για όποιον θέλει να γνωρίσει αυτό το κομμάτι της ιστορίας. Εδώ, η μνήμη συνυπάρχει με τη φυσική ομορφιά, κάνοντας την επίσκεψη συγκινητική αλλά και γαλήνια.
Χορτιάτης
Μόλις 20 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, ο Χορτιάτης έγινε μάρτυρας μιας από τις πιο αποτρόπαιες σφαγές της Κατοχής. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944, οι ναζί εκτέλεσαν πάνω από 140 κατοίκους και έκαψαν ζωντανούς γυναίκες και παιδιά μέσα στα σπίτια τους.
Το Μνημείο του Ολοκαυτώματος και το Μουσείο Θυμάτων Χορτιάτη κρατούν ζωντανή τη μνήμη αυτής της θυσίας.
Στην Κρήτη
Η Κρήτη γνώρισε από τις πρώτες κιόλας ημέρες της Κατοχής τη βαρβαρότητα των ναζί. Η Μάχη της Κρήτης το 1941 αποτέλεσε το εφαλτήριο για ένα κύμα αντιποίνων που σημάδεψε το νησί.
Στα Χανιά, η σφαγή στο Κοντομαρί καταγράφηκε και από φωτογραφικό φακό, με τα στιγμιότυπα της φρίκης να δημοσιεύονται αρκετά χρόνια αργότερα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς μίμηση είναι η στάση της Κάνδανου, όπου οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν με γενναιότητα και πάθος, πολεμώντας δύο διαδοχικές μάχες προτού τελικά εγκαταλείψουν το χωριό. Μετά τη μάχη της 3ης Ιουνίου 1941, οι Γερμανοί τοποθέτησαν πινακίδα που εξηγούσε ότι «κατεστράφη η Κάνδανος» ως αντίποινα για τον αντιστασιακό αγώνα των κατοίκων της.
Στην ευρύτερη περιοχή του Ηρακλείου, χωριά όπως ο Άγιος Βασίλειος Βιάννου και ο Αμιράς βιώσαν επίσης σφαγές, καθώς εκατοντάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν ως αντίποινα για τη δράση των ανταρτών.
Τα μνημεία και κατά τόπους τα μουσεία που υπάρχουν στις περιοχές αυτές μαρτυρούν τη γενναιότητα και την αδιάκοπη αντίσταση των Κρητικών.
