O Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο άνθρωπος που κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική σκηνή εδώ και δύο δεκαετίες, «πήρε παράταση» για άλλα πέντε χρόνια και ετοιμάζεται για την τρίτη του θητεία στην προεδρία της γείτονος, σε μία περίοδο έντονων ανακατατάξεων, μεγάλων γεωστρατηγικών προκλήσεων και ισχυρών κλυδωνισμών στην οικονομία της Άγκυρας.
Ο «εφτάψυχος» Ερντογάν βγήκε νικητής από τη μεγαλύτερη πρόκληση στην καριέρα του μέχρι σήμερα και ανανέωσε τη θητεία του, αποδεικνύοντας οτι έχει μεγάλη και πιστή βάση υποστηρικτών που επιλέγουν παραδοσιακά τη σταθερότητα και την προσήλωση στις αξίες που πρεσβεύει. Μεγαλώνοντας σε μια εποχή μεγάλων πολιτικών αναταράξεων στην Τουρκία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εντάχθηκε σε ένα ισλαμιστικό κόμμα, και έγινε εξαιρετικά δημοφιλής ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης.
Τη δεκαετία του 1990, η τουρκική πολιτική ήταν σκληρά διχασμένη στο ζήτημα της θρησκείας και της πολιτικής, οπότε όταν το κόμμα στο οποίο ανήκε ο Ερντογάν έκλεισε, ο Ερντογάν φυλακίστηκε και του απαγορεύτηκε δια βίου η βουλευτική ιδιότητα. Στη φυλακή, ο Ερντογάν σχεδίασε μια εκπληκτική επιστροφή, δημιουργώντας ένα νέο, πιο μετριοπαθές κόμμα που τον οδήγησε στην εξουσία.
Ο Ερντογάν προέρχεται από μια συντηρητική πολιτική παράδοση και απέκτησε τη φήμη διχαστικής φιγούρας σε μια χώρα που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1920, σύμφωνα με τις επιταγές του κοσμικού κράτους από τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Πριν απο πέντε χρόνια ξεπέρασε τα 15 χρόνια του Ατατούρκ στην κορυφαία θέση της Τουρκίας και έγινε ο μακροβιότερος ηγέτης που γνώρισε η χώρα. Το 2014, έγινε ο πρώτος πρόεδρος που εξελέγη με λαϊκή ψηφοφορία, κερδίζοντας ένα δημοψήφισμα που συγκέντρωσε την εξουσία στα χέρια του προέδρου.
Επιδείνωση της κρίσης κόστους ζωής
Οι εκλογές διεξήχθησαν με την Τουρκία να βιώνει μια σειρά από οικονομικές κρίσεις που οδήγησαν σε ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και σε βαθύτερη κρίση κόστους ζωής. Οι σεισμοί του Φεβρουαρίου στη νοτιοανατολική Τουρκία άσκησαν περαιτέρω πίεση στον Ερντογάν με τους πολίτες να επικρίνουν την απάντηση της κυβέρνησής του και την αποτυχία επιβολής οικοδομικών κανονισμών, υποστηρίζοντας ότι αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στην απώλεια περισσότερων από 50.000 ζωών.
«Πρέπει να φύγει. Είναι το καθεστώς του που βοήθησε να δημιουργηθεί αυτή η καταστροφή», είπε στο Al Jazeera πριν από τον πρώτο γύρο ο Φουρκάν Οζμπιλγκίν , ένας 29χρονος κάτοικος της Aντιόχειας, της πόλης που επλήγη περισσότερο από τους σεισμούς και εέγινε προπύργιο της αντιπολίτευσης.«Μέσω της διακυβέρνησής του επετράπη στους εργολάβους να μην τιμωρούνται, αν και κατασκεύασαν τόσο φτωχά κτήρια που κατέρρευσαν, σκοτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους».
Ο πρόεδρος Ερντογάν ωστόσο, έχει πολλούς υποστηρικτές που επισημαίνουν τις επιτυχίες του όλα αυτά τα χρόνια και τον βλέπουν ως τον μοναδικό ηγέτη που είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα τρέχοντα προβλήματα της Τουρκίας. «Φυσικά, για 20 χρόνια, θα υπάρξουν και κακές περίοδοι καθώς και καλές», λέει ο Αχμέτ Οκάγια, καταστηματάρχης στη συντηρητική συνοικία Φατίχ της Κωνσταντινούπολης.
«Ο πρόεδρός μας δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος για την καταστροφή του σεισμού. Ελέγχει κάθε εργοτάξιο στην Τουρκία; «Είδαμε τι έχει κάνει για αυτή τη χώρα και δεν πρέπει να τον εγκαταλείψουμε τώρα».
Άνοδος μέσα από τις πολιτικές τάξεις
Η πολιτική καριέρα του Ερντογάν ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 στο Μπέγιογλου, τη συνοικία της Κωνσταντινούπολης που περιλαμβάνει το παιδικό του σπίτι στην Kasimpasa, μια γειτονιά της εργατικής τάξης που οδηγεί από τα λαμπερά καταστήματα της λεωφόρου Iστικλάλ στα νερά του Κεράτιου Κόλπου. Ο πρώτος του πολιτικός ρόλος ήρθε το 1976 ως επικεφαλής του τμήματος νεολαίας του Κόμματος Εθνικής Σωτηρίας, με επικεφαλής τον Νετζμετίν Ερμπακάν, έναν μελλοντικό πρωθυπουργό που θεωρήθηκε ευρέως ως μέντορας του Ερντογάν.
Ανέβηκε στην ιεραρχία το 1994, όταν έγινε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, όπου αντιμετώπισε πολλά προβλήματα που προέκυπταν από τον ταχύτατα αυξανόμενο πληθυσμό της πόλης, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η συλλογή σκουπιδιών και η έλλειψη καθαρού νερού.
Όμως τέσσερα χρόνια αργότερα προσέλκυσε την προσοχή της δικαιοσύνης για την απαγγελία ενός αμφιλεγόμενου ποιήματος. Αυτό οδήγησε σε ποινή φυλάκισης τεσσάρων μηνών για υποκίνησε θρησκευτικών διακρίσεων. Βγαίνοντας από τη φυλακή, ο Ερντογάν ίδρυσε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚP).
Δεκαπέντε μήνες μετά την ίδρυση του κόμματος, κέρδισε τις εκλογές του 2002 με φόντο μία οικονομική κρίση. Λόγω της απαγόρευσής του από την πολιτική -που ηταν ακόμη σε ισχύ- ο Ερντογάν δεν μπόρεσε να αναλάβει τα καθήκοντά του ως πρωθυπουργός μέχρι τον επόμενο Μάρτιο. Έτσι ξεκίνησαν δύο δεκαετίες εξουσίας που σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές παρατηρητές επέφεραν μια δραματική αλλαγή στην πολιτική του Ερντογάν.
Οι αλλαγές που έγιναν σε 20 χρόνια
Οι περισσότεροι σχολιαστές βλέπουν την πρώτη δεκαετία της διακυβέρνησης του Κόμματος AKΡ ως μια δεκαετία κατά την οποία η κυβέρνηση «αγκάλιασε» τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις καθώς η Τουρκία προσπαθούσε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Ερντογάν χαιρετίστηκε από τους φιλελεύθερους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό επειδή χαλάρωσε τον έλεγχο του στρατού στη χώρα και αντιμετώπισε τα δικαιώματα των γυναικών και των μειονοτήτων.
Ωστόσο, τα τελευταία 10 χρόνια, ο Ερντογάν επικρίθηκε για την υιοθέτηση μιας πιο αυταρχικής προοπτικής που πολλοί είπαν ότι έχει διχάσει περαιτέρω την Τουρκία, ιδιαίτερα στον απόηχο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων σε εθνικό επίπεδο πριν από 10 χρόνια και της απόπειρας πραξικοπήματος το 2016, κατά την οποία γλίτωσε οριακά η ζωή του.
Οι εκκαθαρίσεις μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα είδαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να φυλακίζονται ή να απολύονται από τις δουλειές τους, καθώς η κυβέρνηση καταδιώκει τους υποστηρικτές του μουσουλμάνου ηγέτη Φετουλάχ Γκιουλέν που εδρεύει στις ΗΠΑ, τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση κατηγόρησε ότι ενορχήστρωσε την απόπειρα πραξικοπήματος με τους οπαδούς του.
Οι επικριτές είπαν ότι η καταστολή χρησιμοποιήθηκε ως κάλυμμα για να στοχοποιηθούν οι αντιφρονούντες και ο όρος «γκιουλενιστής» επιστρατεύθηκε για κάθε αντίπαλο. Ο Ερντογάν κατέγραψε μεγάλη πτώση στις εθνικές εκλογές το 2015 όταν το Κόμμα AKP έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία, οδηγώντας τον πρόεδρο να συμμαχήσει με τους υπερεθνικιστές και να εγκαταλείψει την κουρδική ειρηνευτική διαδικασία.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Ερντογάν υπέστη την πρώτη του εκλογική ήττα όταν οι τοπικές εκλογές είδαν μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας, να στηρίζουν την αντιπολίτευση. Μια επανάληψη της ψηφοφορίας στην Κωνσταντινούπολη, που διεξήχθη μετά τη διαμαρτυρία του AKP για το αποτέλεσμα, οδήγησε στη νίκη του υποψηφίου της αντιπολίτευσης με ακόμη μεγαλύτερη διαφορά.
Οι υποσχέσεις Ερντογάν
Ο Ερντογάν υπόσχεται τώρα μελλοντική οικονομική ευημερία, ενώ προεκλογικά προσπάθησε να ανακουφίσει το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης εισάγοντας επιδοτούμενους λογαριασμούς ενέργειας και αυξήσεις στις συντάξεις, στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και στον κατώτατο μισθό.
Εστιάζοντας στις επιτυχίες του Κόμματος στην κατασκευή γεφυρών, δρόμων και νοσοκομείων, ο Ερντογάν τόνισε επίσης τις βελτιώσεις που έγιναν στην καθημερινή ζωή των Τούρκων, ενώ προανήγγειλε επίσης έργα κύρους, πολλά στον στρατιωτικό τομέα, όπως η ανάπτυξη drones.
