ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Περί Ιστορίας Θεάτρου

Οι πρώτες μορφές οργανωμένου θεάτρου ανάγονται στον 6ο αι. π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα. Το αρχαίο θέατρο έχει τις ρίζες του στο διθύραμβο, χορικό άσμα με αφηγηματικά στοιχεία. Αρχικά το θέαμα υπήρχε σε μορφή τελετουργικών αναπαραστάσεων αφιερωμένες στη λατρεία του Διονύσου, τα περίφημα «Διονύσια». Στον 5ο αι. π.Χ. δημιουργήθηκαν τα υπαίθρια θέατρα τα οποία απαρτιζόταν από τρία στοιχεία: τη σκηνή, την ορχήστρα και το κοίλο. Η σκηνή βρισκόταν απέναντι από τους θεατές. Η ορχήστρα προοριζόταν για το χορό και τους ηθοποιούς. Στη μέση υπήρχε η θυμέλη, ένας βωμός για το θεό Διόνυσο. Το κοίλο ήταν για τους θεατές. Σ’ αυτά τα θέατρα, με τη θαυμάσια αρχιτεκτονική και την έξοχη ακουστική, παρουσιάστηκαν οι τραγωδίες και οι κωμωδίες των κορυφαίων Ελλήνων δραματουργών: Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και Αριστοφάνη. Σημαντικό καλλιτεχνικό γεγονός αποτελούσαν οι δραματικοί αγώνες. Ο νικητής συγγραφέας έπαιρνε το βραβείο. Οι αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν τους πνευματικούς τους ανθρώπους. Θέατρα υπήρχαν σε όλες τις πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, ορισμένα απ’ αυτά σώζονται και λειτουργούν μέχρι σήμερα, όπως το περίφημο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Κατά την περίοδο του μεσαίωνα (10ος-15ος αι.), το θέατρο πήρε θρησκευτικό χαραχτήρα. Τα χρόνια αυτά του Χριστιανισμού δεν υπήρχε το θέατρο όπως στην αρχαιότητα, αλλά ένα είδος θρησκευτικών απαγγελιών. Οι θεατές δεν πήγαιναν για να διασκεδάσουν, αλλά για να πάρουν μέρος σε μια θρησκευτική πράξη. Με το πέρασμα όμως του χρόνου δημιουργήθηκε μια ανανέωση της καλλιτεχνικής έκφρασης. Ήταν η εποχή της Αναγέννησης, του ουμανισμού (ανθρωπισμού). Το 15ο αι. κυριάρχησε η ιταλική Κομμέντια Ντελ’ Άρτε, ενώ μεταξύ 15ου και 17ου αι. στην Αγγλία εμφανίστηκε η μορφή του Σαίξπηρ και στη Γαλλία το κλασικό γαλλικό θέατρο του Κορνέιγ, Ρακίνα και οι κωμωδίες του Μολιέρου. Το 17ο αι. το Κρητικό Θέατρο γνώρισε μεγάλη άνθιση. Σπουδαίος δραματικός ποιητής υπήρξε ο Γιώργος Χορτάτσης. Το 18ο αι. κυριάρχησε το γερμανικό θέατρο με τα κλασικά και ρομαντικά στοιχεία του Γκαίτε. Το 19ο αι. παρουσιάζεται στη Σκανδιναβία το αστικό δράμα με τον Ερρίκο Ίψεν και τον Αύγουστο Στρίντμπερκ, στη Ρωσία με τον Άντον Τσέχωφ, στην Ιταλία με το Λουίτζι Πιραντέλλο, στην Ισπανία με το Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, οι οποίοι έδωσαν στο σύγχρονο θέατρο τη μορφή του κωμικού και του τραγικού της ζωής. Στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αι. στην Ελλάδα εμφανίστηκε το νεοελληνικό θέατρο το οποίο συνδέθηκε με την κοινωνική πραγματικότητα και εκφράστηκε από τον Γρηγόρη Ξενόπουλο και τον Αντώνιο Μάτεση. Ο 20ος αι. κυριαρχείται από το Μπέρτολτ Μπρεχτ με το πολιτικό θέατρο και το Σάμουελ Μπέκετ, τον Ευγένιο Ιονέσκο, το Ζαν Ζενέ, το Φερνάντο Αρραμπάλ με το θέατρο του παραλόγου, όπου υπάρχει ένας έντονος υπαρξιακός προβληματισμός και μια μεταφυσική αγωνία. Τα θέματα που απασχολούν τους σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς, αναφέρονται στην κρίση των αξιών, στην ιδεολογική αποσάθρωση, στα προβλήματα επικοινωνίας, στη μοναξιά του ανθρώπου και στο υπαρξιακό κενό. Στις διάφορες εκδοχές του θεατρικού μοντερνισμού μπορούν να αναφερθούν συγγραφείς όπως ο Χάρολντ Πίντερ, ο Τένεση Ουίλλιαμς, ο Έντουαρτ Άλμπι, ο Ευγένιος Ο’ Νηλ. Στην Ελλάδα το θέατρο του παραλόγου παρουσιάστηκε από την Λούλα Αναγνωστάκη, τον Γιώργο Σκούρτη, τον Κώστα Μουρσελά, τον Παύλο Μάτεσι, τον Ιάκωβο Καμπανέλη κ.α. Στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αι. παρουσιάζονται θεατρικά έργα πάνω στις σύγχρονες απαιτήσεις του κοινού και οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις τάσεις του «μεταμοντερνισμού». Η επιθεώρηση που έχει τις ρίζες της στον Αριστοφάνη παρουσιάζοντας μια σάτιρα της επικαιρότητας, το καμπαρέ που είναι ένα θέαμα πιο ελεύθερο και το μιούζικαλ, ως μορφές ελαφρού θεάτρου, πήραν μεγάλη ανάπτυξη στον 20ο αι. Πέρα απ’ όλους τους τρόπους θεατρικής έκφρασης, υπάρχει το θέατρο σκιών, ένα πανάρχαιο είδος που προέρχεται από την Ανατολή, καθώς επίσης στην Ιαπωνία αναπτύσσεται το θέατρο με επιδράσεις από το θέατρο μαριονέτων. Η μουσική μέσα από τη θεατρική έκφραση δημιούργησε το μουσικό δράμα ή την όπερα: το 17ο αι. στην Ιταλία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, το 18ο αι. ανανεώθηκε και το 19ο αι. αναδείχτηκαν ο Ιταλός Τζιουζέπε Βέρντι και ο Γερμανός Ριχάρδος Βάγκνερ ως αναμορφωτές της όπερας. Στην Ελλάδα, σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεάτρου, έπαιξαν οι ελεύθερες θεατρικές σκηνές καθώς επίσης τα κρατικά και δημοτικά θέατρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Εθνικό Θέατρο στην Αθήνα, το Κρατικό Θέατρο Β.Ε. στη Θεσσαλονίκη και το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν στην Αθήνα.

Περί Τέχνης Θεάτρου

Το θέατρο σαν μόρφωση και σαν ψυχαγωγία, από την αρχαία εποχή ως σήμερα, παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Η δημιουργία ενός θεατρικού έργου στηρίζεται σ’ ένα κείμενο όπου τα πρόσωπα με τη δράση τους, συνθέτουν τα γεγονότα και επικοινωνούν μέσα από το διάλογο, κωμικό ή δραματικό, που σημαίνει ελεύθερη διαλεκτική αναζήτηση της αλήθειας. Ένα θεατρικό έργο δεν είναι μόνο για να γράφεται αλλά και να παρουσιάζεται στο κοινό. Η σύνθεση του διαλόγου, η κεντρική ιδέα και η πλοκή που είναι τα βασικά στοιχεία ενός θεατρικού έργου, θα αποκτήσουν σκηνική υπόσταση μέσα από τις εκφραστικές δυνατότητες των ηθοποιών. Στην παράσταση ενός θεατρικού έργου συμβάλλουν εκτός από την υποκριτική και άλλες τέχνες, όπως η σκηνογραφία, η ενδυματολογία, η μουσική, ο φωτισμός, το μακιγιάζ, η σκηνική τεχνολογία κ.α. Όλα αυτά θα συντονιστούν από μια άλλη συγκεντρωτική τέχνη, τη σκηνοθεσία. Ο σκηνοθέτης, σε συνεργασία με όλους τους συντελεστές της παράστασης, θα διδάξει στους ηθοποιούς πώς να προσεγγίσουν τους ρόλους, θα οργανώσει και θα συντονίσει όλα τα στοιχεία που πλαισιώνουν την παράσταση έτσι ώστε με την καλλιτεχνική ομαδικότητα να πετύχει το καλύτερο αποτέλεσμα της σύνθετης δημιουργίας. Το ίδιο το θεατρικό έργο έχει μια εκπαιδευτική αξία γιατί καθώς παρουσιάζει ανθρώπινους χαραχτήρες, δίνει την ευκαιρία στους θεατές να γνωρίσουν πώς λειτουργούν οι άνθρωποι μέσα στην κοινωνία σε αναπαράσταση. Το θέατρο διδάσκει, μαθαίνει και αφυπνίζει το κοινό καθότι συνδέεται με την κοινωνική πραγματικότητα, με τις κοινωνικές αναζητήσεις, την παιδεία, την τέχνη, τη φιλοσοφία, τους αγώνες των εργαζομένων, απαντά στις ανησυχίες, τα καθημερινά προβλήματα και αντικατοπτρίζει την ίδια την κοινωνία και τους ανθρώπους μέσα από τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Ο θεατής, στην πλατεία, είναι ο τελικός αποδέκτης και κριτής του έργου και της θεατρικής παράστασης στο σύνολό της.

Τo ταξίδι της Σχολής Θεάτρου

Για ένα θέατρο δημιουργίας

«Στόχος της Σχολής Θεάτρου είναι η πραγμάτωση ενός νέου θεάτρου δημιουργίας, φορέα μιας ποικιλόμορφης θεατρικής γλώσσας που θα δίνει έμφαση στο σωματικό παίξιμο του ηθοποιού. Η Σχολή στοχεύει σ’ ένα θέατρο τέχνης, όμως η παιδαγωγική του θεάτρου είναι πιο πλατιά από το ίδιο το θέατρο. Στην πραγματικότητα, η δουλειά μου πάντα τροφοδοτούσε ένα διπλό στόχο: ένα μέρος του ενδιαφέροντός μου εστιάζει στο θέατρο, το άλλο στη ζωή. Προσπαθούσα πάντα να εκπαιδεύσω ανθρώπους που να αισθάνονται άνετα και στα δύο. Ίσως είναι μια ουτοπία, επιθυμώ όμως ο μαθητής να είναι ζωντανός μέσα στη ζωή και καλλιτέχνης πάνω στη σκηνή».

Ζακ Λεκόκ Δάσκαλος Θεάτρου «Το Ποιητικό Σώμα»

Καλλιτέχνης

«Καλλιτέχνης θα πει: να μη μετράς τα πράγματα, να μη λογαριάζεις, να ψηλώνεις όπως το δένδρο, που δε βιάζει το χυμό του, που αδείλιαστο αψηφάει τις ανοιξιάτικες μπόρες, χωρίς να φοβάται μη δεν έρθει το καλοκαίρι. Το καλοκαίρι έρχεται. Έρχεται, όμως, μονάχα για κείνους που ξέρουν να προσμένουν, ξένοιαστοι και γαλήνιοι σα νάχανε μπροστά τους την αιωνιότητα».

Ρ. Μ. Ρίλκε Ποιητής «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή»

«Η τέχνη δεν είναι μια χαρά μοναχική. Είναι ένα μέσο για να συγκινήσει κανείς το μεγαλύτερο αριθμό των ανθρώπων προσφέροντάς τους μια προνομιακή εικόνα στις κοινές θλίψεις και χαρές».

Αλμπέρ Καμύ Συγγραφέας

«Η αληθινή τέχνη ακολουθεί τη φύση, καθώς ο μαθητής το δάσκαλό του. Έτσι η τέχνη πρέπει να είναι σωστή και προσαρμοσμένη στο κοινωνικό σύνολο».

Αριστοτέλης

ΗΘΟΠΟΙΟΣ

Ηθοποιός σημαίνει φως.

Είναι καημός πολύ πικρός

και στεναγμός πολύ μικρός.

Μίλησε, κλαις; Όχι δε λες.

Μήπως πεινάς;

Και τι να φας!

Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;

Σ’ αναζητώ στο χώρο αυτό,

γιατί είμ’ εγώ πολύ μικρός

και θλιβερός ηθοποιός.

Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο.

Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.

Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ,

θα σκεπαστώ, θα τυλιχτώ

μ’ άσπρο πανί κι ένα πουλί,

άσπρο πουλί που θα καλεί τ’ άλλο πουλί,

το μαύρο πουλί.

Παρηγοριά στη λυγαριά, υπομονή!

Αχ πώς πονεί! Κι ύστερα λες για δυο τρελές

που μ’ αγαπούν γιατί σιωπούν,

γιατί σιωπούν…

Έλα στο φως, παίζω θα δεις.

Είμαι σοφός μην απορείς,

έλα στο φως, παίζω θα δεις.

Ηθοποιός, ό,τι κι αν πεις

είναι καημός πολύ πικρός

και στεναγμός πολύ βαθύς.

Ηθοποιός, είτε μωρός, είτε σοφός

είμαι κι εγώ, καθώς κι εσύ είσαι παιδί,

που καρτερεί κάτι να δει.

Πιες το κρασί, στάλα χρυσή

απ’ την ψυχή, ως την ψυχή.

Μάνος Χατζιδάκις

ΘΕΑΤΡΙΝΟΙ

Στήνουμε θέατρα και τα χαλνούμε

όπου σταθούμε κι όπου βρεθούμε

στήνουμε θέατρα και σκηνικά

όμως η μοίρα μας πάντα νικά

και τα σαρώνει και μας σαρώνει

και τους θεατρίνους και το θεατρώνη

υποβολέα και μουσικούς

στους πέντε ανέμους τους βιαστικούς.

Σάρκες, λινάτσες, ξύλα, φτιασίδια,

ρίμες, αισθήματα, πέπλα, στολίδια,

μάσκες, λιογέρματα, γόοι και κραυγές

κι επιφωνήματα και χαραυγές

ριγμένα ανάκατα μαζί μ’ εμάς

(πες μου πού πάμε; πες μου πού πας;)

πάνω απ’ το δέρμα μας γυμνά τα νεύρα

σαν τις λουρίδες ονάγρου ή ζέβρα

γυμνά κι ανάερα, στεγνά στην κάψα

(πότε μας γέννησαν; πότε μας θάψαν;)

και τεντωμένα σαν τις χορδές

μιας λύρας που ολοένα βουίζει. Δες

και την καρδιά μας· ένα σφουγγάρι,

στο δρόμο σέρνεται και στο παζάρι

πίνοντας το αίμα και τη χολή

και του τετράρχη και του ληστή.

Γιώργος Σεφέρης

Το Θέατρο

«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας»

Κάρολος Κουν Σκηνοθέτης

Πάρης Βορεόπουλος [Συνεργάτης του RealOraiokastro.gr]

ΠΑΡΗΣ ΒΟΡΕΟΠΟΥΛΟΣ

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Φοίτησε στο Κολλέγιο De La Salle. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Θέατρο σε Δραματική Σχολή. Εργάστηκε ως καθηγητής και διευθυντής σε σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ασχολήθηκε με την ποίηση, το θέατρο, την κριτική, τη λογοτεχνία, τη μετάφραση κ.ά.

Ως συγγραφέας δημοσίευσε τα έργα:

• «Ανθολογία Γαλλικής Ποίησης», μεταφράσεις ποιημάτων δέκα Γάλλων ποιητών, παρουσίαση βιογραφικών στοιχείων και ποιητικών “Σχολών”.

• «Το Αιώνιο Παιχνίδι», μονόπρακτο θεατρικό έργο, το οποίο ανεβάστηκε σε θεατρική σκηνή.

• «Ποιητικές Διαδρομές», ποιητική συλλογή.

• «Η Ζωή και το Έργο του Αλμπέρ Καμύ», κριτική μελέτη.

• «Κριτικές Μελέτες Αισθητικής του Γκυ ντε Μωπασσάν», μετάφραση παρουσίαση και σχόλια όσον αφορά τις απόψεις του Γάλλου συγγραφέα, για την τεχνική απόδοσης ενός γραπτού κειμένου καθώς και των εικαστικών τεχνών, ζωγραφική-γλυπτική.

• «Οδοιπορικό Ζωής», ποιητική συλλογή.

• «Ταξιδεύοντας στο Χρόνο», συλλογή διηγημάτων.

• «Η Παιδεία στην Καππαδοκία»

από την αρχαιότητα ως την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924,

επιστημονική μελέτη.

– «Δύο Λογοτεχνικά Μανιφέστα: André Breton και Jean–Paul Sartre»,

δοκίμιο.

• «Η Μικρά Ασία μέσα από την Ελληνική Λογοτεχνία», δοκίμιο.

• «Τραγούδια του Δημήτρη Θέμελη για φωνή και πιάνο σε ποίηση Πάρη Βορεόπουλου» με τη Χριστίνα Σιδηροπούλου, μουσικολόγο, πιανίστα• μουσικοποιητική συλλογή.

• «Το Θέατρο του Παραλόγου-Ευρωπαίοι και Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς», δοκίμιο.

Μοίρασε το άρθρο!