Ποιος σκότωσε τον Ούλοφ Πάλμε; Το ερώτημα που στοιχειώνει τη Σουηδία ίσως σύντομα απαντηθεί

Την τελευταία νύχτα του Φεβρουαρίου 1986, ο Σουηδός πρωθυπουργός Ούλοφ Πάλμε και η σύζυγός του Λίσμπετ περπατούσαν στο κέντρο της Στοκχόλμης, δίχως σωματοφύλακες, επιστρέφοντας στο σπίτι τους από τον κινηματογράφο.

Καθώς το ζευγάρι περπατούσε σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Στοκχόλμης, ένας ψηλός άνδρας με ένα σκούρο παλτό ακολουθούσε πίσω τους. Ο άνδρας έβαλε το ένα χέρι στον ώμο του Πάλμε και με το άλλο χέρι τον πυροβόλησε δύο φορές στο στομάχι και τη σύζυγό του στην πλάτη.

Οι πολλοί περαστικοί έσπευσαν να τον βοηθήσουν ενώ αυτός ήταν πεσμένος και αιμόφυρτος στο πεζοδρόμιο. Έξι λεπτά αργότερα, οδηγήθηκε στο πλησιέστερο νοσοκομείο, όπου, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ανακοινώθηκε επισήμως ότι ήταν νεκρός.

Παρόλο που περισσότεροι από 20 μάρτυρες είδαν τον δράστη, η αστυνομική έρευνα δεν κατέληξε ποτέ πουθενά και στο ερώτημα ποιος δολοφόνησε και για την ακρίβεια ποιος και γιατί έδωσε την εντολή της εκτέλεσης του πιο αγαπητού ηγέτη στη σύγχρονη ιστορία της Σουηδίας, απαντάται μόνο από θεωρίες συνωμοσίας.

Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά από τις Αρχές, ο δολοφόνος δραπέτευσε και έπειτα εξαφανίστηκε. Η σύζυγος του τότε πρωθυπουργού αναγνώρισε τον δράστη στο πρόσωπο του Κρίστερ Πέτερσον, ενός τοξικοεξαρτημένου με βεβαρυμένο ποινικό μητρώο. Όμως ο Πέτερσον αθωώθηκε στο εφετείο ελλείψει στοιχείων και κινήτρου, ενώ σήμερα δεν βρίσκεται στη ζωή.

Το Σουηδικό κοινωνικό μοντέλο

Ο Σβεν Ούλοφ Γιοαχίμ Πάλμε ήταν ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματοςαπό το 1969 έως το 1986 και πρωθυπουργός της Σουηδίας από τον Οκτώβριο του 1969 ως τον Οκτώβριο του 1976 και από τον Οκτώβριο του 1982 έως τη δολοφονία του στις 28 Φεβρουαρίου 1986. Για τους συμπατριώτες του, όμως, ο Πάλμε ήταν κάτι περισσότερο από πολιτικός.

Είναι υπεύθυνος για πολλές από τις πολιτικές που συνήθως και μέχρι σήμερα συνδέουν οι άνθρωποι με τη Σουηδία ενώ παρέμεινε αφοσιωμένος στα ιδεώδη της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ειρήνης για τα οποία πάλευε ως νέος. Με την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πάλμε προώθησε ταχύτατα προοδευτικές κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που απέβλεπαν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των φτωχότερων στρωμάτων του πληθυσμού. Εφάρμοσε δικαιότερη εισοδηματική πολιτική. Μερίμνησε για την αναμόρφωση του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων και παροχών και ενίσχυσε τον πολιτισμό και την επιστημονική έρευνα. Στα φιλολαϊκά κοινωνικά μέτρα της κυβέρνησης Πάλμε εντάσσεται και η πολιτική της απέναντι στους μετανάστες από φτωχές χώρες οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί και εργάζονταν στη Σουηδία αναζητώντας καλύτερη τύχη. Με τα μέτρα αυτά επιτεύχθηκε η ενσωμάτωση των μεταναστών στη σουηδική κοινωνία, με την παραχώρηση πλήρων πολιτικών δικαιωμάτων και την παράλληλη καταπολέμηση οποιωνδήποτε ρατσιστικών τάσεων.

Γενικότερα ξεχωρίζει η πολιτική δράση του Ούλοφ Πάλμε, το άνοιγμά του προς την ΕΣΣΔ και η ανοιχτή και έντονη αντιπολεμική του στάση, που εκφράστηκε με αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ, στη Σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, στον πυρηνικό εξοπλισμό των υπερδυνάμεων.
Υποστήριξε τα απελευθερωτικά κινήματα στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική και δεν δίστασε να τονίζει τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Καυτηρίασε όσο κανένας άλλος τις διάφορες δικτατορίες και τα αυταρχικά καθεστώτα – της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Χιλής και της δικτατορίας στην Ελλάδα.

Είναι ο πολιτικός που υλοποίησε ένα άκρως επιτυχημένο κοινωνικό μοντέλο, κοινωνικά δίκαιο και δημιούργησε πολιτική σχολή, επηρεάζοντας όσο κανένας άλλος με τις πρωτοπόρες ιδέες του την παγκόσμια πολιτική.

«Είναι θέμα αρχών να στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις την προσπάθειά μας για ισότητα. Οποιαδήποτε αμφιβολία σε αυτή την προσπάθεια θα έβαζε σε κίνδυνο την πολιτική μας…Η προσπάθεια για ισότητα είναι επαναστατικό κίνημα! Διότι στόχο έχει να καταλύσει τα δεσμά που μας κληροδότησαν οι παλιές κοινωνίες. Οταν οι πολίτες αποκτούν ισότητα, μπορούν να αναπτύξουν και τις διαφορετικές τους δυνατότητες και μαζί να αλλάζουν συνεχώς την κοινωνία».

Η «δημοκρατία» για τον Πάλμε ήταν πάνω από όλα θέμα αρχών, και οι πολιτικοί έπρεπε να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Ταυτόχρονα όμως η δυνατή του αντικομφορμιστική επιχειρηματολογία τον έκανε μισητό στους πολιτικούς εχθρούς του. Μάλιστα η σουηδική ακροδεξιά ισχυριζόταν ότι ήταν σοβιετικός κατάσκοπος.

Για τους Σουηδούς σχεδόν όλων των πολιτικών πεποιθήσεων, πάντως, ο συμβολισμός της δολοφονίας του Πάλμε ήταν ξεκάθαρος: ήταν σαν ο δολοφόνος να ήθελε να καταστρέψει την ιδέα της σύγχρονης Σουηδίας.

Μετά το θάνατο του Πάλμε, η χώρα βρέθηκε πρώτα σε αναταραχή και στη συνέχεια σε σύγχυση.

Οι θεωρίες…για τη δολοφονία του

Το μυστήριο του θανάτου του Πάλμε έχει γίνει μια εθνική εμμονή. Η δολοφονία του έχει εμπνεύσει ταινίες, θεατρικά έργα και τραγούδια και μάλιστα αναφέρεται ως παράγοντας που συνέβαλε στην έκρηξη της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Ορισμένοι Σουηδοί ερασιτέχνες αστυνομικοί αφιέρωσαν μεγάλο μέρος της ζωής τους για την επίλυση της υπόθεσης.

Τριάντα τρία χρόνια μετά, η δολοφονία του παραμένει ανεξιχνίαστη, ενώ οι θεωρίες συνωμοσίας εξακολουθούν να οργιάζουν. Η σουηδική αστυνομία έκανε σοβαρά λάθη. Τη νύχτα της δολοφονίας κινήθηκε χαοτικά, δεν απέκλεισε εγκαίρως τον τόπο, τους κάλυκες βρήκαν περαστικοί. Εκατοντάδες στοιχεία δεν εξετάστηκαν ακόμη κι ένα χρόνο μετά, ενώ το σκίτσο του καταζητούμενου που δόθηκε στη δημοσιότητα προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση. 30 χρόνια μετά δεν υπάρχει τίποτα το νεότερο από το μέτωπο των ερευνών. Κάθε τόσο τα ΜΜΕ εμφανίζουν κάποιο στοιχείο ή έναν μάρτυρα και αμέσως συγκαλείται η ομάδα Πάλμε, αποτελούμενη από 6 αστυνομικούς, που μέχρι και σήμερα επεξεργάζονται τους φακέλους.

Τα πρώτα χρόνια μετά τη δολοφονία, οι υποψίες είχαν στραφεί κατά Κούρδων προσφύγων, με την αιτιολογία ότι ο Πάλμε είχε εκείνο το διάστημα απορρίψει αιτήματά τους για παροχή ασύλου.

Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι η δολοφονία του Πάλμε οργανώθηκε από την ακροδεξιά. Ο Πάλμε, παρά τις γνωστές του αντικομμουνιστικές του θέσεις, συχνά ασκούσε κριτική στις ΗΠΑ και αυτό για κάποιους τον κατέτασσε αυτόματα στο άλλο στρατόπεδο.

Μια άλλη θεωρία σχετίζεται με τη δράση του Πάλμε κατά του καθεστώτος του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική. Σε ένα ίδρυμα που είχε δημιουργήσει για τη χρηματοδότηση των αφρικανών φοιτητών είχε παρεισφρήσει ένας κατάσκοπος του Απαρτχάιντ, ο Γκρεγκ Γουίλιαμσον, που κατάφερε να φτάσει μέχρι τη θέση του αντιπροέδρου και να έχει πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες για τις κινήσεις των μαύρων ηγετών. Τις ημέρες της δολοφονίας ο Γουίλιαμσον βρισκόταν στη Στοκχόλμη. Η σουηδική αστυνομία ερεύνησε τις πληροφορίες για πιθανή εμπλοκή νοτιο-αφρικανών πρακτόρων στην υπόθεση μόλις το 1994.

Μια άλλη θεωρία σημειώνει ότι ένα μήνα πριν τη δολοφονία, υπεγράφη με τη διαμεσολάβηση του Πάλμε μια από τις μεγαλύτερες αγοραπωλησίες όπλων όλων των εποχών. Η Σουηδική βιομηχανία Μποφόρς πούλησε όπλα στην Ινδία έναντι 1,3 δισ. δολαρίων. Αμέσως ξέσπασε σκάνδαλο στην Ινδία λόγω δωροδοκιών και προμηθειών. Ο Ρατζίβ Γκάντι, πρωθυπουργός της Ινδίας που υπέγραψε τη συμφωνία, έχασε τις εκλογές. Το 1991 δολοφονήθηκε. Ορισμένοι αφήνουν υπόνοιες ότι ίσως η δολοφονία του, όπως και αυτή του Πάλμε, να σχετίζεται με την υπόθεση αυτή.

Το 1980 ο Ούλοφ Πάλμε είχε αναλάβει μεσολαβητής του ΟΗΕ στον πόλεμο μεταξύ Ιράν και Ιράκ. Οπως αποκαλύφθηκε χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια του πολέμου αυτού διακυβεύονταν μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ με πρόεδρο τον Ρόναλντ Ρίγκαν πωλούσε κρυφά από το Κογκρέσο όπλα στο Ιράν, ενώ ταυτόχρονα εξόπλιζε και το Ιράκ. Με τα κέρδη του εμπορίου όπλων χρηματοδοτούσε τους δεξιούς Κόντρας κατά των κομμουνιστών Σαντινίστας στη Νικαράγουα (σκάνδαλο Ιράνγκειτ). Ο Πάλμε φέρεται να το είχε ανακαλύψει, οπότε μια νέα θεωρία έδινε το κίνητρο στη δολοφονία.

Βέβαια υπήρξαν και πολλές αλλά λιγότερο αξιόπιστες ή για την ακρίβεια απόλυτα συνωμοσιολογικές θεωρίες. Κάποιες από αυτές…Τον σκότωσε η γυναίκα του, εξαιτίας της απιστίας του. Οι άνθρωποι που σκότωσαν τον Πάλμε είναι οι ίδιοι που σκότωσαν τον Κέννεντυ. Ήταν φεμινίστριες. Ήταν Σαηεντολόγοι. Ήταν μια προγραμματισμένη αυτοκτονία και η σκανδάλη τραβήχτηκε από τον γιο του. Μέχρι και ο Ρώσος σκηνοθέτης Αντρέι Ταρκόφσκι αναφέρθηκε, ο οποίος συναντήθηκε με τον Πάλμε το 1984 για να ζητήσει βοήθεια για να βγάλει το του γιο από την ΕΣΣΔ. Αποδεικτικό μάλιστα θεωρήθηκε η ταινία του Ταρκόφσκι του 1986 «Η Θυσία», η οποία περιέχει μια σκηνή δολοφονίας στη γωνία όπου πυροβολήθηκε ο Πάλμε.

Τα νέα στοιχεία

O συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Στιγκ Λάρσον, ο οποίος πέθανε το 2004, εργάστηκε σε μια θεωρία της υπόθεσης που αφορούσε μια διεθνή συνωμοσία και τώρα διερευνάται σοβαρά από τη σουηδική αστυνομία.

Σύμφωνα με την έρευνα του Λάρσον για την εκτέλεση του Πάλμε ευθύνονται οι μυστικές υπηρεσίες της Νότιας Αφρικής επί απαρτχάιντ και ο λόγος για το έγκλημα ήταν η εκστρατεία του Πάλμε εναντίον των πωλήσεων όπλων στο καθεστώς της Πρετόριας.

Όπως αναφέρει το αναλυτικό δημοσίευμα του Guardian, o Σουηδός πρώην διπλωμάτης και δημοσιογράφος Γιάν Στοκλάσα συνέχισε από εκεί που σταμάτησε ο Λάρσον και αναμένεται να κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με στοιχεία για την υπόθεση και  με τίτλο «Η έρευνα του Στιγκ Λάρσον».

Ο Στοκλάσα μελέτησε είκοσι κούτες προσωπικό αρχείο του Λάρσον, το οποίο σκονιζόταν αζήτητο σε μια αποθήκη στα περίχωρα της Στοκχόλμης. Εκεί υπήρχαν πολλές σημειώσεις για τη δολοφονία του Πάλμε, σελίδες ολόκληρες με σχεδιάσματα του Λάρσον για την εικαζόμενη διαδρομή διαφυγής του δολοφόνου, αλλά και σελίδες με τις πολιτικές ή εθνικές ομάδες οι οποίες θα ήταν δυνατόν να ευθύνονται.

Ο Λάρσον είχε αποκλείσει αμέσως το PKK, σημειώνοντας ότι οι Κούρδοι δεν έχουν καμία σχέση με αυτό το έγκλημα. Αντιθέτως, είχε στρέψει την έρευνά του στον σουηδικό νεοναζισμό και στις επαφές που διατηρούσε με το κράτος του Πίτερ Βίλεμ Μπότα, του προτελευταίου ρατσιστή προέδρου της Νότιας Αφρικής και πολιτικού δεσμοφύλακα του Νέλσον Μαντέλα. Ο Μπότα τότε επιχειρούσε απεγνωσμένα να υπερασπιστεί το απαρτχάιντ που έκλεινε τον κύκλο του. Ο Πάλμε ήταν δηλωμένος εχθρός της Νότιας Αφρικής και είχε εξαπολύσει εκστρατεία ώστε να εμποδιστεί ή και να τερματιστεί ο εξοπλισμός της. Ο Λάρσον θεωρούσε αυτή τη στάση του Πάλμε «κόκκινο πανί» για τους νοτιοαφρικανούς φασίστες Αφρικάνερ και το βασικό κίνητρό τους για τη δολοφονία του σουηδού πρωθυπουργού.

Τον περασμένο Μάιο, ο σημερινός πρωθυπουργός της Σουηδίας, Στέφαν Λεβέν, χαρακτήρισε την υπόθεση «μια ανοιχτή πληγή στη σουηδική κοινωνία» και είπε: «Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιλυθεί».

Για τους Σουηδούς είναι ίσως ακόμη πιο φοβερό κι από την ίδια τη δολοφονία το γεγονός ότι δεν ξέρουν τους υπαίτιους. Η Arne Ruth, αρχισυντάκτης της εφημερίδας Dagens Nyheter, δήλωσε το 1998 ότι «η πλήρης αποτυχία του δικαστικού συστήματος να χειριστεί και να διαλευκάνει την υπόθεση είναι που στοιχειώνει κυρίως τη χώρα».

Πολλοί στη Σουηδία είναι αισιόδοξοι ότι η υπόθεση μπορεί σύντομα να καταλήξει στο συμπέρασμά της. Τον Φεβρουάριο ο τελευταίος επικεφαλής ερευνητής εμφανίστηκε στη σουηδική τηλεόραση και υποσχέθηκε να δώσει στο κοινό μια λύση σύντομα. Μετά από 33 χρόνια, το δράμα της Σουηδίας μπορεί να φτάσει στο τέλος του.

Μοίρασε το άρθρο!