Τον περασμένο μήνα περίπου 7.000.000 ανθρώποι από περίπου 200 χώρες του κόσμου βγήκαν στους δρόμους, σε ένα ηχηρό παγκόσμιο συλλαλητήριο, ζητώντας μέτρα και λύσεις για την κλιματική αλλαγή. Οι διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες με διάφορους τρόπους για το κλίμα συνεχίζονται από τότε ασταμάτητες. Με συνθήματα όπως «You ‘re burning our future» και «Try to leave earth a better place than when you arrived».
Το κίνημα έχει μπροστάρη τους μαθητές και τη νεολαία, πράγμα που δεν προκαλεί εντύπωση, αφού οι νέοι νιώθουν ότι αυτοί θα είναι τα μεγαλύτερα θύματα της εν εξελίξει κρίσης του κλίματος. Ακόμη μεγαλύτερες, όμως θα είναι οι συνέπειες για τις επόμενες γενιές. Αυτό ανοίγει ακόμη περισσότερο τη βεντάλια της συζήτησης για την κλιματική αλλαγή θέτοντας ένα ηθικό ερώτημα. Παραβιάζει η κλιματική αλλαγή τα δικαιώματα εκείνων που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί;
Οι ενάγοντες είναι μεταξύ 11 και 22 ετών και κατηγορούν την κυβέρνηση της χώρας τους και στελέχη των μεγάλων εταιρειών πετρέλαιου ότι έχουν δημιουργήσει εν γνώσει τους ένα εθνικό ενεργειακό σύστημα που έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής κι αυτό παρότι ήδη υπάρχουν δεκαετίες εμπειρίας που αποδεικνύουν σαφώς ότι οι εκπομπές άνθρακα αποσταθεροποιούν το περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα όσα καταγγέλλουν οι ενάγοντες, οι ιθύνοντες όχι απλώς απέτυχαν να επιβάλλουν ρυθμίσεις στους ρυπαίνοντες αλλά διευκόλυναν ενεργά τις ενέργειές τους, παραβιάζοντας έτσι τα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών, στη ζωή, την ελευθερία, την περιουσία και θέτοντας παράλληλα σε κίνδυνο τους βασικούς δημόσιους πόρους. Στην αγωγή αυτή οι μελλοντικές γενιές κατονομάζονται ρητά ως θύματα και… εκπροσωπούνται από τον Τζέιμς Χάνσεν έναν επιστήμονα της NASA και ακτιβιστή, του οποίου η εγγονή είναι μια από τις ενάγουσες.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση προσπάθησε να απορρίψει την υπόθεση με το σκεπτικό ότι οι καταγγελίες των εναγόντων είναι πολύ ευρείς αλλά τα επιχειρήματά της απορρίφθηκαν. Η Αμερικανίδα δικαστής Αν Άικεν, υποστήριξε ότι «δεν έχει καμία αμφιβολία ότι το δικαίωμα σε ένα κλιματικό σύστημα ικανό να στηρίξει την ανθρώπινη ζωή είναι θεμελιώδες για μια ελεύθερη και διαταγμένη κοινωνία». Σημειώνοντας ότι η υπόθεση δεν αφορά το αν η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική – τα γεγονότα αυτά είναι αδιαμφισβήτητα, είπε – η Άικεν τόνισε ότι «τα ομοσπονδιακά δικαστήρια πολύ συχνά ήταν υπερβολικά εξυπηρετικά αναφορικά με το περιβαλλοντικό δίκαιο και ο κόσμος έχει υποφέρει πολύ από αυτή τη συνθήκη». Εφόσον η αγωγή προχωρήσει θα είναι η πρώτη φορά που η αμερικανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει στο δικαστήριο την κατηγορία ότι η πολιτική της στον ζήτημα του κλίματος παραβιάζει τα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών, γεννημένων και αγέννητων.
Μια τέτοια ενέργεια μπορεί να φαίνεται δονκιχοτική, όπως την χαρακτηρίζει η συγγραφέας Άστρα Τέιλορ στον Guardian, αλλά ίσως δεν είναι και τόσο, αφού τέτοιου είδους αγωγές πλέον αποτελούν τάση σε πολλές χώρες του κόσμου. Σε Ηνωμένο Βασίλειο, Ζηλανδία, Ιρλανδία, Νορβηγία, Ελβετία, Βέλγιο, Πακιστάν, Ουκρανία, Ινδία και Ουγκάντα πολίτες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν το νομικό σύστημα για να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις του να εξασφαλίσουν στους πολίτες τους ένα κατοικήσιμο μέλλον.
Στην Κολομβία για παράδειγμα 25 νέοι, ηλικίας από επτά ετών και πάνω, κατέθεσαν αγωγή ζητώντας να σταματήσει για συνταγματικούς λόγους η αποψίλωση του Αμαζονίου. Στην Πορτογαλία, επτά παιδιά που η συνοικία τους Λέιρια καταστράφηκε από τις δασικές πυρκαγιές του 2017, μήνυσαν τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης κατηγορώντας την Ένωση ότι δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψει την καταστροφή του κλίματος. Στις ΗΠΑ δήμοι όπως η Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και το Ρίτσμοντ μηνύουν εταιρείες ορυκτών καυσίμων για την απόκρυψη πληροφοριών σχετικά με τους κινδύνους από τις εκπομπές του διοξείδιου του άνθρακα και την επικείμενη άνοδο στη στάθμη της θάλασσας.
Με όλες αυτές τις ενέργειες οι πολίτες προσπαθούν να περιορίσουν την εκμετάλλευση των πόρων για να εξασφαλίσουν ότι φεύγοντας θα αφήσουμε πίσω μας έναν βιώσιμο κόσμο. Το αν μια μελλοντική γενιά που δεν έχει γεννηθεί ακόμη μπορεί να έχει συνταγματικά δικαιώματα είναι ίσως ένα ζήτημα που θα δημιουργήσει μεγάλο ντιμπέιτ. Όλοι ερχόμασταν και πάντα θα ερχόμαστε σε έναν κόσμο τον οποίο θα βρούμε όπως τον άφησαν οι προηγούμενοι. Και κανείς δεν θα μπορεί να μηνύσει αυτούς που θα έχουν φύγει.
Ωστόσο, αν πράγματι θέλουμε να θέσουμε σοβαρά το ζήτημα των υποχρεώσεων που έχουμε απέναντι στις επόμενες γενιές, πιο ζήτημα θα ήταν πιο πρόσφορο από την κλιματική κρίση που θέτει υπό αμφισβήτηση το ίδιο το μέλλον του πλανήτη και επομένως των επόμενων γενεών. Οι πολυπλοκότητες που το ζήτημα περιλαμβάνει καθιστούν το κλίμα το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, με δεδομένο ότι αφενός λειτουργεί σε πλήρη ανισότητα εντός του καπιταλιστικού συστήματος – άλλοι ρυπαίνουν και άλλοι ρυπαίνονται, άλλοι πλουτίζουν και άλλοι φτωχαίνουν – και αφετέρου το πρόβλημα αυτό απαιτεί συλλογική παγκόσμια δράση για να λυθεί.
