Η τεράστια έκθεση της χώρας σε δανεισμό σε ξένο νόμισμα και η βουτιά της λίρας δημιουργούν εκρηκτικό κοκτέιλ για τον Ερντογάν. Ποιες είναι οι ζώνες άμυνας του τραπεζικού τομέα και γιατί ξυπνούν μήνες από την προ κρίσης Ελλάδα.
Η πρόσφατη συνθηκολόγηση της Αργεντινής μπορεί να έχει βοηθήσει την Τουρκία να μείνει εκτός επικαιρότητας τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά κάποιοι πιστεύουν ότι ο τραπεζικός τομέας της τελευταίας θα μπορούσε τελικά να δώσει τα πλέον δραματικά πυροτεχνήματα.
Όταν μία χώρα έχει φορτωθεί τόσο χρέος σε ξένο νόμισμα, το τελευταίο πράγμα που θέλει να δει είναι μία «βουτιά» του δικού της νομίσματος. Δυστυχώς, η Τουρκία την έχει δει, με τη λίρα να υποχωρεί 12,6% σε σχέση με το δολάριο, από τα μέσα Φεβρουαρίου.
Μία ματιά στις μετρήσεις της χώρας είναι απογοητευτική. Το συνολικό χρέος του ιδιωτικού τομέα της Τουρκίας έχει «σκαρφαλώσει» από 33% του ΑΕΠ το 2007 στο 70% σήμερα, μία άνοδος συγκρίσιμη με αυτό που είδαμε στην Ελλάδα πριν την οικονομική κρίση το 2009, λέει ο CharlesRobertson, επικεφαλής οικονομολόγος στην Renaissansce Capital, επενδυτική τράπεζα με επίκεντρο τις αναδυόμενες αγορές (ΕΜ). Είναι επίσης στην άλλη άκρη από την Αργεντινή, όπου το ιδιωτικό χρέος μόλις που έχει αυξηθεί στο 16% του ΑΕΠ.
Η Τουρκία είχε πέρυσι τη μεγαλύτερη αύξηση χρέους στον χρηματοοικονομικό τομέα της ως ποσοστό του ΑΕΠ μεταξύ των 39 ανεπτυγμένων και αναδυόμενων αγορών που παρακολουθούνται από το IIF ένας κλαδικός σύνδεσμος.
Ο λόγος δανείων προς τις καταθέσεις του τραπεζικού συστήματος έχει αυξηθεί στο ρεκόρ του 120%, καθώς ο χρηματοοικονομικός τομέας έχει αυξανόμενα βασιστεί στον δανεισμό από το εξωτερικό για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές του. Οπότε, όσον αφορά συνολικά το χρέος σε ξένο νόμισμα, η Τουρκία είναι μία κατηγορία από μόνη της, με το νούμερο να χτυπάει το 69,5% του ΑΕΠ πέρυσι (από 39,2% το 2009), άνετα μπροστά από τη δεύτερη στην κατάταξη Πολωνία(53,5%) και την Αργεντινή (51%) μεταξύ των 18 μεγάλων αναδυόμενων αγορών (ΕΜ) που αναλύθηκαν από το IIF.
Ο Jason Tuvey, οικονομολόγος ΕΜ στην Capital Economics, λέει ότι «έχει φόβους» για τα ρίσκα των τραπεζών της Τουρκίας, με δεδομένο ότι η αύξηση 60% στον δανεισμό σε δολάρια τα τελευταία πέντε χρόνια «μπορεί να είναι ένδειξη ότι τα στάνταρ στις χορηγήσεις έχουν μειωθεί».
Το χρέος σε ξένο νόμισμα (FX) των τραπεζών, κυρίως σε δολάρια, είναι ίσο με 22,5% του ΑΕΠ, πιο πίσω μόνο από τον τραπεζικό τομέα της Σιγκαπούρης, του Χονγκ Κονγκ και (οριακά) της Νότιας Κορέας, μεταξύ των 21 μεγάλων αναδυόμενων αγορών, στη βάση δεδομένων του IIF. Οι μη οικονομικές εταιρείες έχουν επιπλέον 35,9% του ΑΕΠ χρέη σε ξένο νόμιμσμα (πιο πίσω μόνο από το Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη), υποχρεώσεις που μπορεί επίσης να καταλήξουν στους ισολογισμούς των τραπεζών, σε περίπτωση πτωχεύσεων.
Με μία πρώτη ματιά, η κατάσταση μοιάζει με αυτή της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όταν η τρέλα για στεγαστικά δάνεια σε ελβετικόφράγκο κατέρρευσε θεαματικά, καθώς το φράγκο έκανε ράλι, κυρίως λόγω της ιδιότητάς του ως ασφαλές καταφύγιο. Ωστόσο, υπάρχουν λόγοι για να μην φοβόμαστε επανάληψη αυτής της πανωλεθρίας. Πρώτον, τα τουρκικά νοικοκυριά έχουν μηδενικό χρέος σε ξένο νόμισμα – καθώς αυτός ο δανεισμός για αυτά έχει απαγορευθεί από το 2009.
Δεύτερον, στις τοπικές τράπεζες επιτρέπεται να δίνουν δάνεια FX σε εταιρείες που είτε έχουν έσοδα σε ξένο νόμισμα ή είναι μεγάλες (και εικάζουμε αρκετά έμπειρες στο να καλύπτουν (hedge) την έκθεσή τους), λέει ο κ. Tuvey. Και ενώ τα νοικοκυριά της Πολωνίας και της Ουγγαρίας δεν είχαν περιουσιακά στοιχεία σε ξένο νόμισμα για να αντισταθμίσουν τις υποχρεώσεις τους σε αυτό, οι τουρκικές εταιρείες είχαν 100 δισ. δολάρια σε καταθέσεις στην κεντρική τράπεζα.
Μέχρι στιγμής, η πτώση της λίρας δεν φαίνεται να πιέζει τους ισολογισμούς, λέει ο κ. Tuvey, αν και κάποιοι φοβούνται ότι μία αναδιάρθρωση στη Dogus Holding, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Τουρκίας, θα μπορούσε να είναι το «καναρίνι στο ορυχείο».
Οι τράπεζες είναι επίσης σε καλή κατάσταση ευρύτερα, με την απόδοση ιδίων κεφαλαίων να αυξάνεται 2 μονάδες, στο 16% πέρυσι και ο δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας να ενισχύεται 1,3 μονάδες, στο 16,9% των σταθμισμένων με κίνδυνο περιουσιακών στοιχείων.
Επιπλέον, το ποσοστό δανείων, που είναι μη εξυπηρετούμενα, έχει παραμείνει στο περίπου 3% από το 2013, παρότι η λίρα έχει υποχωρήσει από το 1,8 λίρες ανά δολάριο, στο 4,29 λίρες. Αυτό υποδηλώνει ότι το οικονομικό σύστημα μπορεί να απορροφήσει προσωρινά σοκ, λέει ο UgrasUlku, αναπληρωτής επικεφαλής οικονομολόγος του IIF, αν και το νούμερο εξαιρεί τα αναδιαρθρωμένα δάνεια και αυτά που έχουν πουληθεί σε τρίτα μέρη.
Η σοκαριστική απόφαση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να προκηρύξει προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές νωρίτερα κατά 19 μήνες, στις 24 Ιουνίου, που έχει γίνει δεκτή κυρίως αρνητικά από τις αγορές, μπορεί να είναι επίσης θετική, τουλάχιστον σε οικονομικούς όρους.
Με τις εκλογές εκτός πεδίου, πρέπει τουλάχιστον να υπάρχει μία πιθανότητα να γίνει λιγότερο νευρικός ο κ. Ερντογάν, όσον αφορά τη στάση του απέναντι σε μία πιο σφιχτή νομισματική πολιτική, την οποία η -χτυπημένη από τον πληθωρισμό- χώρα χρειάζεται πάρα πολύ.
Παρόλα αυτά η Τουρκία απέχει πολύ από το να έχει αποφύγει τον κίνδυνο με δεδομένη την μακροπρόθεσμη δομική ανισορροπία μεταξύ εγχώριων αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Ο Hung Tran, εκτελεστικός διευθυντής του IIF, εκτιμά ότι η Τουρκία πρέπει να προσελκύσει ξένο κεφάλαιο ίσο με 25% του ΑΕΠ κάθε χρόνο, έτσι ώστε να καλύψει και το μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και την απόσβεση υπάρχοντος χρέους.
Με φόντο το προκλητικό παγκόσμιο περιβάλλον και την εγχώρια πολιτική και μακροοικονομική αβεβαιότητα, ο μόνος τρόπος για να το πετύχει είναι να γίνουν τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία τόσο φθηνά, ώστε να προσελκύσουν αρκετές διεθνείς επενδύσεις.
του Steve Johnson – The Financial Times
