Καύσωνες και κλιματική αλλαγή: Τί θα συμβεί αν τα επόμενα καλοκαίρια είναι σαν του 2021

Με τον πρώτο καύσωνα του καλοκαιριού, ή θερμό επεισόδιο σωστότερα σύμφωνα με τον συνομιλητή μας, να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ο μετεωρολόγος και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος εκφράζει μιλώντας στο tvxs.gr. την ανησυχία του για καλοκαίρια εξίσου θερμά με αυτό του 2021. Εξηγεί γιατί κάθε μεμονωμένος καύσωνας δεν μπορεί να αποδοθεί στην κλιματική αλλαγή αλλά κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας.

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΠΠΑΣ

«Οι υψηλές θερμοκρασίες και ο καύσωνας είναι το φυσικό φαινόμενο που σκοτώνει τους περισσότερους ανθρώπους παγκοσμίως», τονίζει ο κ. Λαγουβάρδος και συστήνει στην Πολιτεία να πάρει μέτρα προστασίας των πολιτών απέναντι στη ζέστη, ανάλογα με την επικινδυνότητα του κάθε θερμού επεισοδίου.

Ακολουθεί η συνέντευξη με τον μετεωρολόγο και διευθυντή ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστα Λαγουβάρδο.

Πώς αξιολογείτε τον καύσωνα που έχουμε στην Ελλάδα αυτές τις ημέρες;

Θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα θερμό κύμα καθώς δεν είδαμε τα χαρακτηριστικά καύσωνα σε όλες τις περιοχές της χώρας, δηλαδή πολλές ημέρες με θερμοκρασίες πάνω από 37 βαθμούς. Όμως από τις 21 Ιουνίου βρισκόμαστε σε μία περίοδο με θερμοκρασίες υψηλότερες από τις κανονικές και αυτές θα διατηρηθούν μέχρι το τέλος του μήνα. Πάντως το πιο ζεστό τριήμερο ήταν αυτό που πέρασε, από Τετάρτη ως Παρασκευή. 

Το συγκεκριμένο θερμό κύμα δεν είναι σε καμία περίπτωση ακραίο, μιας και το τρίτο δεκαήμερο του Ιουνίου έχουμε δε στο παρελθόν πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες. Να θυμίσουμε ότι στις 26 Ιουνίου 2007 είχαμε την υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί στην Αθήνα, με 44,8 βαθμούς. Είναι το απόλυτο ρεκόρ στον σταθμό του Αστεροσκοπείου στο Θησείο, που είναι ο παλαιότερος της χώρας. 

Πρόσφατα είδαμε καύσωνες ακόμα και βορειότερα της Μεσογείου…

Πριν να έρθει σε εμάς το θερμό κύμα είδαμε να επηρεάζει περιοχές της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Μάλιστα σε περιοχές της νότιας Γαλλίας και της Γερμανίας καταγράφηκαν θερμοκρασίες-ρεκόρ, οι υψηλότερες δηλαδή που έχουν καταγράψει κάποιοι από τους σταθμούς των χωρών αυτών. Στην Ελλάδα το κύμα αυτό «χτύπησε» πιο ήπια.

Παρατηρούμε πάντως σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης πιο συχνά θερμά επεισόδια ή καύσωνες και μάλιστα με αρκετά μεγαλύτερες αποκλίσεις από τις κανονικές θερμοκρασίες όσο ανεβαίνουμε βορειότερα.

Όλο αυτό που συμβαίνει είναι 100% συνέπεια της κλιματικής αλλαγής ή οφείλεται και σε άλλα αίτια;

Δεν μπορούμε να αποδώσουμε τα πάντα στην κλιματική αλλαγή. Κι αυτό διότι στην Ελλάδα είχαμε έντονους καύσωνες και παλιότερα, όπως για παράδειγμα το 1987. Για τον κάθε ένα καύσωνα δεν μπορούμε να πούμε ότι οφείλεται αποκλειστικά στην κλιματική αλλαγή.

Αυτό που διαπιστώνουμε και αποδίδεται στην κλιματική αλλαγή είναι η παρατεταμένη διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών, όχι απαραίτητα σε επίπεδα καύσωνα, διότι αυτό δείχνει ότι παγιώνεται η άνοδος της θερμοκρασίας. Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα όλοι οι καλοκαιρινοί μήνες είναι πιο ζεστοί από τους μέσους όρους. Για παράδειγμα, η μέση μέγιστη θερμοκρασία στην Αθήνα τον μήνα Ιούλιο είναι 32-33 βαθμούς. Όμως τα τελευταία χρόνια οι μέσες μέγιστες τιμές έχουν μετρηθεί στους 35-36 βαθμούς, χωρίς απαραίτητα να σημειώνονται καύσωνες.

Επίσης βλέπουμε υψηλές θερμοκρασίες νωρίτερα μέσα στο ημερολογιακό έτος. Τόσο το 2017 όσο και το 2020 είχαμε πολύ υψηλές θερμοκρασίες μέσα στο μήνα Μάιο, σε κάποιες περιοχές άνω των 40 βαθμών. Συνεπώς το καλοκαίρι επιμηκύνεται, ο μέσος όρος της θερμοκρασίας ανεβαίνει και είναι πιθανό τα επεισόδια αιχμής να γίνονται πιο συχνά.

Σε επίπεδο συνεπειών στο φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας, ποιες θα ξεχωρίζατε ως πιο σημαντικές;

Τεράστιες αλλαγές στη χώρα μας δεν έχουμε δει ακόμα. Όμως ήδη βλέπουμε σοβαρές συνέπειες όσον αφορά στις δασικές πυρκαγιές και τις καλλιέργειες. Τα μεγάλα επεισόδια καύσωνα, όπως είχαμε το περσινό καλοκαίρι του 2021, δημιουργούν προβλήματα όπως για παράδειγμα είδαμε πέρυσι στις καλλιέργειες κρασιού στην Κρήτη ή ακόμα και στις μυδοκαλλιέργειες μέσα στο Θερμαϊκό κόλπο.

Όσο για τις δασικές πυρκαγιές, το 2021 διαπιστώσαμε ότι πολλές ημέρες υψηλών θερμοκρασιών και χαμηλής υγρασίας μπορούν να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτες πυρκαγιές ακόμα και χωρίς άνεμο. Αυτό είναι πολύ κακό γιατί αν τα καλοκαίρια της επόμενης δεκαετίας εξελιχθούν όπως αυτό του 2021, πέρα από τα προβλήματα που θα έχουμε στην υγεία των ανθρώπων, τα οικοσυστήματα θα διατρέξουν μεγάλο κίνδυνο. Κι αυτό ισχύει για όλη τη Μεσόγειο. Είδαμε τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ισπανία.

Μια άλλη σημαντική πτυχή του θέματος είναι η διαθεσιμότητα σε νερό. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, τις επόμενες δεκαετίες περιμένουμε μείωση των βροχοπτώσεων αλλά κάτι τέτοιο ευτυχώς ακόμα δεν έχει διαπιστωθεί στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια και ειδικά τον χειμώνα που έφυγε είχαμε αρκετές βροχές και πολλά χιόνια. Υπάρχουν αποθέματα νερού. Προς το παρόν τουλάχιστον, διότι στη γειτονική Ιταλία, ιδιαίτερα στο βόρειο μέρος της, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας.

Για τον ανθρωπογενή πολιτισμό τί σημαίνει όλο αυτό; Μπορούν οι άνθρωποι να εργάζονται εξίσου εντατικά τις πολύ ζεστές ημέρες, οι οποίες, όπως μας λέτε, όλο και αυξάνονται;

Θυμάμαι πέρυσι το καλοκαίρι πως είχε τεθεί θέμα να μείνουν κλειστές κάποιες υπηρεσίες για δύο ημέρες. Το βρήκα εύλογο. Στις υψηλές κατηγορίες καυσώνων θεωρώ ότι πρέπει να μειώνονται οι εργασίες στους ανοιχτούς χώρους, όπως οι αγροτικές εργασίες, οι οικοδομές και οι μεταφορές. Αυτό απαιτεί μια προετοιμασία γιατί, επαναλαμβάνω, αν τα επόμενα καλοκαίρια είναι εξίσου ακραία με αυτό του 2021, θα πρέπει να έχουμε βρει εναλλακτικούς τρόπους πραγματοποίησης ορισμένων εργασιών.

Πρέπει να τονίσουμε πως οι υψηλές θερμοκρασίες και ο καύσωνας είναι το φυσικό φαινόμενο που σκοτώνει τους περισσότερους ανθρώπους παγκοσμίως. Είναι «ύπουλο», καθώς δεν έχει την όψη και την ένταση μιας θύελλας ή μιας πλημμύρας. Όμως θέλει πολύ μεγάλη προσοχή.

Ειδικά για τους καύσωνες, μαθαίνω πως το Εθνικό Αστεροσκοπείο έχει προχωρήσει σε μια κατηγοριοποίηση…

Ναι, από φέτος σε συνεργασία με Αμερικανούς συναδέλφους ξεκινήσαμε την κατηγοριοποίηση των θερμών επεισοδίων λαμβάνοντας υπόψιν όχι μόνο τις μέγιστες θερμοκρασίες αλλά τις θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου, τη διάρκειά τους, την υγρασία και επιπτώσεις που είχαν παρόμοια επεισόδια στην ανθρώπινη υγεία. Έτσι διαμορφώσαμε μια κλίμακα από το 0 ως το 3. Στην κατηγορία 0 είναι τα επεισόδια με απλά υψηλές θερμοκρασίες όπου πρέπει να προστατευθούν τα ευάλωτα άτομα, ενώ στην κατηγορία 3 κατατάσσονται επεισόδια όπως του περσινού Αυγούστου, όπου πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για όλο τον πληθυσμό.

Εκτός από την καθαρά επιστημονική τους αξία, τέτοιες πρωτοβουλίες βοηθούν στην κατεύθυνση να κατανοήσουν οι πολίτες πως τα πράγματα είναι σοβαρά. Πρέπει όλοι μας να πιέσουμε ώστε να ληφθούν μέτρα που θα περιορίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Μοίρασε το άρθρο!