Ένα βήμα πιο κοντά βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και το Ευρωσύστημα γενικότερα, στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών και διατραπεζικού δικτύου που θα είναι ανταγωνιστικό των μη ευρωπαϊκών καρτών, όπως Visa, MasterCard, American Express κ.λπ. και δυνητικά θα αντικαταστήσει τα εθνικά συστήματα πληρωμών, όπως το France’s Carte Bancaire και το Germany’s Girocard.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δημοσίευσε τη νέα στρατηγική του Ευρωσυστήματος για τις πληρωμές λιανικής, καθορίζοντας πλέον τις λεπτομέρειες του οδικού χάρτη, με τις τεχνικές λεπτομέρειες, το χρονοδιάγραμμα και τα κόστη, επιβεβαιώνοντας το δημοσίευμα του Capital.gr της Κυριακής 24 Ιανουαρίου 2021. Το σχέδιο αυτό έχει θέσει τρία χρονικά ορόσημα:
– Μέχρι τέλος Δεκεμβρίου 2021 θα έχει λειτουργήσει το νέο πανευρωπαϊκό δίκτυο άμεσων πληρωμών σε ευρώ. Για την Ελλάδα και τη ΔΙΑΣ Διατραπεζικά Συστήματα η κομβική ημερομηνία είναι η 15η Δεκεμβρίου και για όλες τις ελληνικές τράπεζες και ελληνικούς παρόχους υπηρεσιών πληρωμών τα τέλη του έτους.
– Μέσα στο 2022 ξεκινά πιλοτικά το σύστημα άμεσων πληρωμών μέσω της ΕΚΤ και σε ξένα νομίσματα. Το πιλοτικό πρόγραμμα θα τρέξει αρχικά με τη σουηδική κορόνα, με στόχο να επεκταθεί σε όλα τα ξένα νομίσματα.
– Σχεδόν ταυτόχρονα με τα παραπάνω θα χτιστεί ένα πανευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών και εκκαθάρισης, κατευθείαν μέσω της ΕΚΤ, το οποίο θα είναι ανταγωνιστικό των μη ευρωπαϊκών καρτών, που, όμως, θα λειτουργήσει λίγο αργότερα. Σε αυτό το σύστημα θα μεταφερθούν ή θα ενσωματωθούν και τα εθνικά διατραπεζικά συστήματα και συστήματα πληρωμών.
Αποτέλεσμα αλλαγών
Σύμφωνα με το κείμενο της νέας στρατηγικής, η ΕΚΤ διαπίστωσε ότι τα υφιστάμενα συστήματα εντός Ευρωσυστήματος, μολονότι παρέχουν άμεσες πληρωμές, υπολείπονται σε ευκολία, αμεσότητα και λειτουργικότητα σε σύγκριση με άλλες ψηφιακές πλατφόρμες πληρωμών ή καρτών. Για παράδειγμα, αναφέρεται στο κείμενο της ΕΚΤ ότι, ενώ δημιουργήθηκε το σύστημα SEPA Inst, για άμεσες πληρωμές σε εθνικό επίπεδο και μεταξύ χωρών της Ευρωζώνης, δεν υπάρχει καμία λύση για άμεση πληρωμή στο σημείο της πώλησης (POI ή Point of Interaction), είτε πρόκειται για φυσικό σημείο (π.χ. κατάστημα) είτε ηλεκτρονικό κατάστημα (e-Commerce). Εκεί τα σκήπτρα κατέχουν οι γνωστές κάρτες πληρωμών και άλλοι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών και ψηφιακών πορτοφολιών.
Η πανδημία αύξησε κατακόρυφα τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, και ειδικότερα τις ανέπαφες, ενώ περιόρισε εντυπωσιακά τη χρήση των ΑΤΜ. Μάλιστα, η ΕΚΤ στο κείμενό της διαπιστώνει ότι σε ορισμένες χώρες κάποιοι έμποροι δεν δέχονται πλέον μετρητά, μολονότι αποτελεί το βασικό μέσο πληρωμής, το οποίο δεν μπορεί να το αρνηθεί κανείς σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, πληθαίνουν και οι χώρες όπου δημόσιοι φορείς και δημόσιες αρχές δεν δέχονται μετρητά για πληρωμές από τους πολίτες.
Έτσι, βρισκόμαστε σε μια νέα πραγματικότητα, όπου, πέραν του νέου τοπίου και των νέων συνηθειών που επέφερε η πανδημία, έχουν αλλάξει και τα καταναλωτικά πρότυπα. Πλέον, οι καταναλωτές υιοθετούν συνήθειες που συναντούν σε άλλους τομείς της ζωής τους, όπως στο λιανεμπόριο, σε fintech υπηρεσίες, στα κρυπτονομίσματα, στην εκπαίδευση, ακόμα και στον τρόπο επικοινωνίας, όπως το SMS, η βιντεοκλήση ή το e-mail. Σήμερα ο καταναλωτής έχει μάθει να πληρώνει online και να έρχεται το ebook στο email του σε δευτερόλεπτα. Να πατά ένα κουμπί ή να δείχνει το κινητό του και να πληρώνει, να κατεβάζει ένα app στο κινητό του και να γίνεται άμεσα συνδρομητής σε πλατφόρμα περιεχομένου και ψυχαγωγίας.
Η αξιολόγηση
Κοιτώντας η ΕΚΤ το δικό της, σύγχρονο σύστημα ενιαίων πληρωμών εντός Ευρωζώνης, που δίνει τη δυνατότητα για άμεσες πληρωμές, μέσα σε δευτερόλεπτα, δεν έμεινε ικανοποιημένη. Πρόκειται για το SEPA Instant Credit Transfer (SCT Inst), στο οποίο έχουν ήδη ενταχθεί όλες οι ελληνικές τράπεζες. Τι είδε η ΕΚΤ; Η χρήση του συστήματος αυτού να παραμένει σταθερά γύρω στο 7% με 8%. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι προσφέρει πληρωμές σε άμεσο χρόνο και με μικρό κόστος, ενώ μπορεί να διασυνδεθεί με πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου. Όπως έγινε και στην Ελλάδα, και μάλιστα υπήρξε ιδιαίτερη συμμετοχή από τον Ιανουάριο και μετά.
Ωστόσο, την ίδια στιγμή διαπιστώνεται ότι με έναν ανασχεδιασμό των υφιστάμενων συστημάτων, με ανταγωνιστική τιμολογιακή πολιτική και με μια ριζοσπαστική αλλαγή η ΕΚΤ μπορεί να δημιουργήσει το δικό της ευρωπαϊκό και σύντομα διεθνές δίκτυο άμεσων πληρωμών. Έτσι, ελήφθη η απόφαση, την οποία είχε αναφέρει πριν από αρκετό καιρό σε ομιλία της η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ. Είχε πει ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να μείνει πίσω στις ψηφιακές πληρωμές και στην αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών, διότι έτσι θα μείνει πίσω το ευρώ και ολοένα και περισσότερο θα κερδίζουν έδαφος τα κρυπτονομίσματα και άλλες ανεξέλεγκτες μορφές πληρωμών, δηλαδή θα κινηθούν οι καταναλωτές εκτός κεντρικών τραπεζών. Για τον λόγο αυτό, είχε πει, δεν αποκλείεται η ΕΚΤ να “παραχωρήσει” ένα κομμάτι του κεντρικού διατραπεζικού της συστήματος, το γνωστό και ως Target 2, το οποίο θα φιλοξενήσει το λιανεμπόριο. Δηλαδή οι πληρωμές και οι αγορές μεταξύ καταναλωτή και εμπόρου θα γίνονται αυτόματα, σε πραγματικό χρόνο, με στιγμιαία εκκαθάριση και διακανονισμό, απευθείας μέσω της ΕΚΤ.
Από το SEPA στο TIPS
Και τελικά αυτό θα γίνει. Με τη διαφορά ότι αυτοί που γνωρίζουν τα συστήματα πληρωμών και την επιστήμη και τη γλώσσα των μηχανών περιγράφουν όλα τα παραπάνω με τέσσερα γράμματα: TIPS. Πρόκειται για ακρωνύμιο, το οποίο προέρχεται από το TARGET Instant Payment Settlement (TIPS).
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει δημιουργήσει ένα τμήμα του πανευρωπαϊκού δικτύου εκκαθάρισης και διακανονισμού, το γνωστό Target 2, και έχει “παραχωρήσει” ένα κομμάτι του, που λέγεται TIPS (Target Instant Payments System), το οποίο βοηθά την άμεση μεταφορά από λογαριασμό σε λογαριασμό, σε επίπεδο καταναλωτή και επιχείρησης. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021 οι ελληνικοί πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών θα συνδεθούν στο TIPS μέσω της ΔΙΑΣ.
Στις αρχές του 2021 εισήλθε η Ελλάδα, με στόχο να αξιοποιηθεί πλήρως το σύστημα αυτό από τις ελληνικές τράπεζες και να γίνεται εκτενής χρήση από τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις μέχρι τέλος του έτους. Ειδικότερα, η ΔΙΑΣ πρόκειται να έχει ολοκληρώσει μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου 2021 την πλήρη διασύνδεση με το TIPS. Με αυτό θα διασυνδέσει απευθείας όλο το ελληνικό σύστημα πληρωμών σε επίπεδο τελικού καταναλωτή και επιχείρησης με το διατραπεζικό σύστημα της ΕΚΤ (TIPS). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο τελικός καταναλωτής στην Ελλάδα θα πληρώνει τον έμπορο, π.χ., στη Γερμανία και σε πραγματικό χρόνο θα φεύγουν τα χρήματα από τον λογαριασμό του Έλληνα καταναλωτή και θα πιστώνονται στον λογαριασμό του Γερμανού εμπόρου. Φυσικά, το ίδιο θα ισχύει και στις εγχώριες πληρωμές.
Οι στόχοι
Οι στόχοι που έχουν τεθεί από την ΕΚΤ για το νέο σύστημα πληρωμών για τους καταναλωτές και εμπόρους είναι πέντε. Και αυτοί θα πρέπει να παραμείνουν ως σταθερά σε κάθε νέα αναβάθμιση. Πρόκειται για:
1. Πανευρωπαϊκά προσεγγίσιμο σύστημα και πανευρωπαϊκή εμπειρία καταναλωτή.
2. Απλότητα, λειτουργικότητα και χαμηλό κόστος.
3. Ασφάλεια και αποτελεσματικότητα.
4. Ευρωπαϊκό brand και ευρωπαϊκή διακυβέρνηση.
5. Παγκοσμίως αποδεκτό σύστημα (μακροπρόθεσμα).
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη διαμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής. Η ΕΚΤ δεσμεύεται ότι η τιμολογιακή πολιτική θα βασίζεται στο να αρκείται για την κάλυψη του κόστους και όχι στην εμπορευματοποίηση ή τη δημιουργία κερδών. Για τον λόγο αυτό καθόρισε από σήμερα την τιμολογιακή πολιτική που θα ισχύει μέχρι τον Νοέμβριο του 2023. Το κόστος αυτό θα είναι 0,20 σεντ ή 0,002 ευρώ, ενώ στις περιπτώσεις μαζικών και επαναλαμβανόμενων πληρωμών θα υπάρχει μια έξτρα χρέωση 0,0005 ευρώ ανά εντολή.
Σε ό,τι αφορά το τελικό κόστος των υπηρεσιών, δηλαδή τις προμήθειες, αυτές καθορίζονται από την αγορά. Δεδομένου, όμως, ότι θα αυξηθεί με τα συστήματα αυτά ο ανταγωνισμός και θα προστεθεί στη φαρέτρα των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών και άλλο ένα εργαλείο πληρωμής, είναι αναμενόμενο ότι θα προκαλέσει πιθανή μείωση των προμηθειών.
Από το TIPS στο EPI
To TIPS είναι στην πραγματικότητα η βάση, ο “μηχανισμός” πάνω στον οποίο θα χτιστεί και θα λειτουργήσει το σύστημα των πανευρωπαϊκών καρτών και πληρωμών σε άμεσο χρόνο. Στο άμεσο μέλλον όλα αυτά τα σχήματα και οι τεχνολογίες θα “δέσουν” πίσω από την πρωτοβουλία μιας πανευρωπαϊκής κάρτας πληρωμών. Το σύστημα ΕPI (European Payments Initiative) υποστηρίζεται από τους μηχανισμούς εκκαθάρισης και διακανονισμού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) με στόχο να δημιουργήσουν ένα πανευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών και διατραπεζικού δικτύου που θα είναι ανταγωνιστικό των μη ευρωπαϊκών καρτών και δυνητικά θα αντικαταστήσει τα εθνικά συστήματα πληρωμών, όπως το France’s Carte Bancaire και το Germany’s Girocard.
Το EPI υποστηρίζεται από την Κομισιόν και σήμερα συμμετέχουν σε αυτό 20 μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες (όλες οι μεγάλες γαλλικές τράπεζες, η Deutsche Bank και η γερμανική Commerzbank, η ισπανική Santander Bank και η Intesa Sanpaolo και η UniCredit στην Ιταλία).
Καθώς το EPI βασίζεται στο ευρωπαϊκό σύστημα άμεσων πληρωμών (SEPA Ιnstant Credit Transfer ή SCT Inst), το δίκτυο αυτό μπορεί άμεσα να λειτουργήσει πάνω σε ισχυρές και υψηλής τεχνολογίας υποδομές, όπως είναι το ευρωπαϊκό σύστημα Target Instant Payment Settlement (TIPS).
Στην Ελλάδα
Τον Ιανουάριο οι ελληνικοί πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών (π.χ. τράπεζες), σε συνεργασία με τον Εθνικό Φορέα Εκκαθάρισης Διατραπεζικών Πληρωμών, ΔΙΑΣ Α.Ε., ξεκίνησαν να συμμετέχουν, με περιορισμένες online συναλλαγές έως του ποσού των 12.500 ευρώ, στο πανευρωπαϊκό σχήμα SCT Instant, που επιτρέπει τις πληρωμές από λογαριασμό σε λογαριασμό (ΙΒΑΝ σε ΙΒΑΝ) σε πραγματικό χρόνο, κάθε μέρα και ώρα του χρόνου, σε εθνικό και −στο άμεσο μέλλον− σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και με υψηλότερη από τη σημερινή ασφάλεια. Με το Ευρωσύστημα να έχει θέσει ως υψηλή προτεραιότητα την προώθηση των ασφαλών και καινοτόμων πληρωμών, το νέο πλαίσιο άμεσων πληρωμών αναμένεται να διαμορφώσει τις πληρωμές στο άμεσο μέλλον, και μέσω κινητών τηλεφώνων ή άλλων “έξυπνων” συσκευών.
Άνοιξε δηλαδή ο δρόμος για συναλλαγές “account to account”, οι οποίες ήδη ξεκίνησαν στην Ελλάδα με τα προϊόντα IRIS online (για μεταφορά χρημάτων μέσω κινητού/υπολογιστή) και IRIS e-commerce (για πληρωμή σε ηλεκτρονικό κατάστημα) από τη ΔΙΑΣ Διατραπεζικά Συστήματα, σε συνεργασία με τις ελληνικές εμπορικές τράπεζες αλλά και τους υπόλοιπους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που τα προσφέρουν. Όσα ηλεκτρονικά καταστήματα προσέθεσαν το IRIS e-commerce ως μέθοδο πληρωμής κατέγραψαν 800.000 συναλλαγές το 2020, με τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο να λαμβάνουν από 100.000 πληρωμές κάθε μήνα, έναντι 450.000 συναλλαγών συνολικά το 2019. Με το καινούργιο ευρωπαϊκό σχήμα SCT Instant, όσοι πάροχοι υπηρεσιών πληρωμών έχουν ενταχθεί σε αυτό μπορούν να προσφέρουν στους εμπόρους που θα το χρησιμοποιήσουν τη δυνατότητα να πληρώνονται σε πραγματικό χρόνο (συγκεκριμένα σε λιγότερο από 10 δευτερόλεπτα) από τον πελάτη, αντί να περιμένουν μερικές μέρες μέχρι την εκκαθάριση της συναλλαγής μέσω χρεωστικής ή πιστωτικής κάρτας. Γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στο cash flow του εμπόρου.
Με το λεγόμενο SCT Instant, το οποίο ήδη λειτουργεί σε 23 χώρες στην Ευρώπη, με τη συμμετοχή 2.298 παρόχων υπηρεσιών πληρωμών, ήδη έχουν συνδεθεί έξι ελληνικές τράπεζες/ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος. Σε αυτό το σχήμα έχει συμμορφωθεί (compliant) η Ελλάδα, μέσω του Εθνικού Φορέα Εκκαθάρισης Πληρωμών, ΔΙΑΣ Διατραπεζικά Συστήματα.
O ρόλος της ΔΙΑΣ
Στην Ελλάδα η όλη προετοιμασία, ανάπτυξη και σύνδεση των συστημάτων από το πανευρωπαϊκό σύστημα στιγμιαίων πληρωμών γίνεται από τη ΔΙΑΣ Διατραπεζικά Συστήματα, όπου βασικοί μέτοχοι είναι οι ελληνικές εμπορικές τράπεζες και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Ήδη η ΔΙΑΣ έχει λανσάρει εδώ και αρκετό καιρό την υπηρεσία στιγμιαίων πληρωμών IRIS Online Payments (powered by DIAS), που επιτρέπει τη μεταφορά κεφαλαίων από τη μία τράπεζα στην άλλη σε πραγματικό χρόνο. Σημειώνεται ότι η υπηρεσία αυτή προσφέρεται από όλες τις ελληνικές τράπεζες και, αν κάποιος κατεβάσει την εφαρμογή της υπηρεσίας (ή του mobile banking), μπορεί να μεταφέρει χρήματα από κινητό σε κινητό χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζει το ΙΒΑΝ του παραλήπτη. Η εφαρμογή χρησιμοποιεί τις επαφές (contacts) του κινητού, οι οποίες έχουν δεθεί κεντρικά με τα ΙΒΑΝs αυτών. Η μεταφορά των χρημάτων γίνεται σε πραγματικό χρόνο.
Πηγή capital/ Λεωνίδας Στεργίου
