Δον Καμίλο, του Σωτήρη Πατατζή. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.
Φίλες και φίλοι του θεάτρου, απόψε θα σας παρουσιάσω ένα ιδιαίτερα αγαπητό έργο στο ελληνικό κοινό: το Δον Καμίλο του Σωτήρη Πατατζή. Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά έργα του Έλληνα συγγραφέα. Εκτός από κωμωδία το έργο, όπως θα δούμε, αποτελεί και πολιτική σάτιρα.
Ο Πατατζής εμπνεύστηκε από τα ευθυμογραφήματα του Ιταλού συγγραφέα Ζοβάνι Γκουαρέσκι, τα οποία ο τελευταίος συνέγραψε στις αρχές της δεκαετίας του 50. Το γραπτό του Γκουαρέσκι γνώρισε μεγάλη εκδοτική επιτυχία, ενώ έγινε και κινηματογραφική ταινία. Ο Ιταλός συγγραφέας δημιούργησε έναν κωμικό θεατρικό χαρακτήρα, βασισμένος στην προσωπικότητα του καθολικού ιερέα, Δον Καμίλο Βαλότα. Η βάση του Πατατζή ήταν, λοιπόν, αυτή η σειρά με τις ιδιαίτερα δημοφιλείς μικρές ιστορίες, που σκόρπισαν το γέλιο στο αναγνωστικό και θεατρικό κοινό της Ιταλίας.
Το έργο γράφτηκε από τον Πατατζή το 1958 και διαδραματίζεται σε μια μικρή κωμόπολη της νότιας Ιταλίας, λίγο μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Δον Καμίλο ανέβηκε το 1958 από το θίασο του Μίμη Φωτόπουλου και γνωρίζει επιτυχία μέχρι τις μέρες μας όποτε και όπου και αν παίζεται.
Η σπουδαία εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης Το θέατρο της Δευτέρας πρόβαλε το έργο την 27-06-1983, την 21-09-1987, την 11-10-1993, την 6-10-2008 και την 28-01-2012. Ως ανεξάρτητη την 16-07-200 και την 16-07-2010. Η παράσταση διασκευάστηκε και σε ραδιοφωνική έκδοση. Πρόσφατα, το 2021, το έργο ανέβηκε και πάλι, σε σκηνοθεσία Γιώργου Ματαράγκα, γνωρίζοντας επιτυχία, αποδεικνύοντας το πόσο επίκαιρο και αιχμηρό παραμένει.
Ο Δον Καμίλο, είναι ταυτισμένος με το Μίμη Φωτόπουλο. Ο σπουδαίος ηθοποιός, γαμπρός του Πατατζή (το έγραψε κατά παραγγελία του Φωτόπουλου) μετέτρεψε με την ερμηνεία του το έργο σε διαχρονική επιτυχία. Άλλα έργα του συγγραφέα ήταν η Μεθυσμένη Πολιτεία (1948), η Επιστροφή από το Μπούχενβαλντ (1948), ο Καλός στρατιώτης Σβέικ (1956), η Χρυσή Φυλακή (1959) και το Πένθιμο Εμβατήριο (1978).
Η υπόθεση:
Ιταλία: Ο εν ενεργεία Δήμαρχος Φλουράτος, του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος, διεκδικεί γι’ άλλη μία τετραετία το Δημαρχιακό θώκο με αντίπαλο του τον -αριστερών πεποιθήσεων- υποψήφιο Δήμαρχο, Πεπόνε. Κινδυνεύοντας οι χριστιανοδημοκράτες να χάσουν τις εκλογές, μηχανεύονται και θέτουν σε εφαρμογή διάφορα πολιτικά κόλπα. Συμπαρασύρουν με το μέρος τους και τον Δον Καμίλο, εκπρόσωπο της εκκλησίας, ώστε να συμβάλλει στη νίκη τους, επισείοντας τον κίνδυνο της από βορράν εισβολής. Τα γεγονότα και οι κωμικές καταστάσεις, εναλλάσσονται τόσο ραγδαία και απρόβλεπτα, που για πρώτη φορά, Δήμαρχος εκλέγεται ο Πεπόνε. Αποτέλεσμα όλων αυτών των εχθροτήτων και αντιπαλοτήτων, είναι να γεννηθεί ένας μεγάλος έρωτας ανάμεσα στο γιο του Πεπόνε και στην ανιψιά του Δον Καμίλο. Και ότι δεν καταφέρνει να κάνει η πολιτική και κομματική αντιπαλότητα, το πετυχαίνει ο έρωτας των δύο παιδιών.
Περαιτέρω στοιχεία:
Σε αυτήν την απίθανη κωμωδία για όλες τις ηλικίες και όλη την οικογένεια δημιουργούνται απίθανες καταστάσεις, οι οποίες κάνουν το θεατή να γελάσει με την καρδιά του, να συγκινηθεί αλλά και να προβληματιστεί. Έχει δομηθεί από καλοφτιαγμένους χαρακτήρες, ευφάνταστη πλοκή, ενώ δε λείπει ο έρωτας.
Το έργο έχει σαφώς πολιτική διάσταση. Έντονα πολιτικοποιημένος ο Πατάτζης, πλην όμως νηφάλιος και αφανάτιστος, έγραψε ένα ανάλαφρο ως ύφος αλλά ουσιώδες ως ιδεολογικό και συνάμα ηθογραφικό κείμενο. Έγραψε δηλαδή μια κωμωδία πολιτικών ηθών. Σημειώνεται ότι το 1959, στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, το να μιλάς για έναν αναρχικό παπά και ένα καλοσυνάτο κομουνιστή έγκλημα.
Ο Πεπόνε νομιμοποιήθηκε σκηνικά με την υπονόμευση της αγαπητικής του προσωπικότητας. Αυτό έγινε εκ μέρους του με τη χρήση της ξύλινης κομματικής γλώσσας. Ο μέσος Έλληνας αριστερός, πιθανόν τελείως αδιάβαστος στο μαρξισμό και την κομματική ορολογία, αντιμετώπιζε πάντα με επιφυλακτικότητα τους κώδικες της κομματικής αργκό. Έτσι εκφράσεις τύπου αγκιτάτσια, προβοκάτσια, αχτίδα, λουμπέν, φράξια κλπ, τον ξένιζαν και του γεννούσαν προβληματισμούς.
Γεμάτο σαρκασμό και αυτοσαρκασμό το κείμενο, μέσα από το χιούμορ αναδεικνύει την πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στη συντηρητική και την κομμουνιστική αντίληψη. Το αποτέλεσμα είναι τελικά μια σάτιρα πολιτικού φανατισμού, με γλώσσα χυμώδης πάντα επίκαιρη στη σύγχρονη κοινωνία. Τα κυρίαρχα πρόσωπα είναι ο αιδεσιμότατος Δον Καμίλο και ο αριστερός Πεπόνε. Αμφότεροι συγκροτούν μια σχέση αγάπης-μίσους μέσα από την έντονη πολιτική αντιπαράθεση.
Η γλυκιά ανιψιά (Τζούλια) και ο ερωτευμένος Μάριο είναι η δροσερή πνοή του νεανικού έρωτα που πάντα όλα τα νικάει! Είναι μεγάλη η δύναμη του έρωτα! Ο φτερωτός θεός είναι ένας Νικολέτος, καντηλανάφτης, πανταχού παρών! Ένα κερασάκι στην τούρτα που μπερδεύεται στα πόδια όλων! Τίθενται επίσης και ορισμένοι προβληματισμοί για την κατάσταση αγαμίας των καθολικών ιερέων.
Ο διάλογος του Δον Καμίλο με τον Ύψιστο μας βάζει και κάποια ερωτηματικά για τη νοητική κατάσταση του ιερέα. Ο αιδεσιμότατος βλέπει τους πειρασμούς όμως ο Θεός τον εμποδίζει να παρεκτραπεί. Μέσα από την παράσταση εκφράζεται δια στόματος Δον Καμίλο ηχηρά και ο προβληματισμός για την αγαμία των καθολικών παπάδων. Τέλος ο Καρδινάλιος, ντυμένος στα κόκκινα βάζει φωτιά ως υψηλός κλήρος. Αριβίστας ως το κόκκαλο, κυνηγός της φήμης και του φαίνεσθε ξέρει να χειρίζεται ανθρώπους και καταστάσεις!
Κλείνοντας θα αποσαφηνίσουμε ότι ο Πατατζής δανείστηκε μεν τύπους και στοιχεία καθώς και ορισμένα έξοχα στοιχεία του Γκουαρέσκι, σκάρωσε όμως ένα τελείως, αδιάφορο και άσχετο με το ιταλικό πρότυπο έργο.
Πηγές:
https://apotis4stis5.com/vintage/103300-o-don-kamilo-sto-theatro-me-ton-mimi-fotopoylo
https://www.catisart.gr/don-kamilo-sotiris-patatzis/
https://www.culturenow.gr/don-kamilo-toy-sotiri-patatzi-se-skinothesia-giorgoy-mataragka-sto-theatro-broadway/
https://www.gnoristetinellada.gr/politismos/theatrikes-parastaseis/9676-don-kamilo
https://www.kallitexnes.gr/theatre/idame-tis-peripeties-tou-don-kamilo-se-skinothesia-gianni-kozi-ston-choro-technis-asomaton/
https://www.katiousa.gr/politismos/theatro/theatro-ti-deftera-don-kamilo-tou-sotiri-patatzi-1982/
https://www.tanea.gr/2006/09/11/lifearts/culture/i-antoxi-dyo-typwn/
