Ζαν Πωλ Σαρτρ
Αντρέ Μπρετόν
Πάρης Βορεόπουλος
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ
Λεξικό: «Petit Robert»
MANIFESTE: «Exposé théorique lançant un mouvement littéraire».
ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ:«Θεωρητική γραπτή έκθεση που λανσάρει ένα λογοτεχνικό κίνημα».
Λεξικό: «Petit Larousse»
MANIFESTE: «Déclaration écrite par laquelle un souverain, un chef de parti, un groupe de personnalités, etc., rend compte de sa conduite dans le passé et définit les objectifs qu’il se propose pour l’avenir».
ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ:«Γραπτή διακήρυξη με την οποία ένας άρχων, ένας αρχηγός κόμματος, μια ομάδα προσωπικοτήτων, κ.λπ. , κάνει απολογισμό για τη διοίκησή του στο παρελθόν και προσδιορίζει τους στόχους που σκοπεύει για το μέλλον».
Τι είναι πολιτικό μανιφέστο
Στην πολιτική, είναι ένα γραπτό κείμενο που έχει στόχο να γίνουν γνωστές οι καινούριες ιδέες. Επίσης η λέξη «μανιφέστο» έρχεται να προσδιορίσει κάθε προγραμματικό κείμενο ενός κόμματος ή μιας πολιτικής κίνησης, καθώς και τη δημοσίευση ενός εκλογικού προγράμματος.
Τι είναι λογοτεχνικό μανιφέστο
Είναι η διακήρυξη των αρχών του λογοτεχνικού κινήματος και της τέχνης κάθε εποχής.
Λέγεται ότι είναι η δημοσίευση ενός γραπτού κειμένου που αναγγέλλει καινούριους τρόπους εννοιών στη λογοτεχνία και στην τέχνη.
Η λογοτεχνία είναι ένα δημόσιο γεγονός. Ο συγγραφέας είναι ένα δημόσιο πρόσωπο που ασχολείται με όλα τα θέματα της κοινωνίας και της πολιτικής.
Υπάρχουν διάφορα λογοτεχνικά μανιφέστα, σε όλες τις εποχές, που εκφράζουν τις διακηρύξεις των λογοτεχνικών ρευμάτων.
Το μανιφέστο έχει στόχο να δηλώσει ότι οι λογοτέχνες και οι καλλιτέχνες ανοίγουν άλλους δρόμους για ένα μέλλον καλύτερο στην ποίηση και στην τέχνη, αποσπώμενοι από το παρελθόν και προτείνοντας νέους δρόμους. Είναι μια εξέγερση και επανάσταση στο χώρο της λογοτεχνίας, η ρήξη, η διαμφισβήτηση των κατεστημένων της εποχής, η φιλοδοξία για την παρουσίαση καινούριων έργων, με διακηρύξεις που έχουν στόχο στην ποιοτική ανανέωση της λογοτεχνίας και της τέχνης.
Η ελευθερία της προσωπικής έκφρασης παραμένει η διαρκής βάση όλων των λογοτεχνικών μανιφέστων από το 16ο αιώνα μέχρι σήμερα.
Η βασική αποστολή της λογοτεχνίας είναι ταγμένη για το λαό, για μια καλλιέργεια λαϊκή και στηρίζεται στον αγώνα για την ειρήνη, τη δημοκρατία, την έκφραση των ελεύθερων και αυτόνομων ανθρώπων.
Αρχικά, το μανιφέστο ήταν ένα πολιτικό γραπτό κείμενο, αργότερα έγινε βασική αρχή για τη λογοτεχνία και την τέχνη και δε σταμάτησε να αποτελεί μια κοινωνική επίδραση στο δημόσιο χώρο, σε συγγραφείς, καλλιτέχνες και αναγνώστες, με ένα πρόγραμμα μιας πνευματικής συμπεριφοράς. Η λογοτεχνία πρέπει να τοποθετείται πάνω από το κάθε τι. Πρέπει να κυριαρχεί η παγκόσμια διαρκής δημοκρατία και ειρήνη σε όλα τα γραπτά κείμενα.
Μερικά μανιφέστα είναι πιο κοντά στο δοκίμιο – κριτική μελέτη.
Ο Αντρέ Μπρετόν, με το έργο του: «Le Manifeste du Surréalisme»[1924] (Το Μανιφέστο του Σουρεαλισμού), δίνει τις βασικές αρχές του σουρεαλιστικού κινήματος. Εκθέτει τη σουρεαλιστική θεωρία η οποία καλεί στην απόρριψη της λογικής των κανόνων, χρησιμοποιώντας όλες τις πηγές της φαντασίας, του ονείρου και της αυτόματης γραφής για να φτάσει σε ένα κόσμο ολοκληρωτικά απελευθερωμένο: τον υπερρεαλισμό. Σύμφωνα με τον Μπρετόν, ο “Υπερρεαλισμός”, είναι ένα ποιητικό και καλλιτεχνικό κίνημα και έχει ως σκοπό την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου με την καταγραφή (στην ποίηση) ή την παράσταση (στην τέχνη) των υποσυνείδητων ενεργειών της ψυχής και των ονειρικών της εντυπώσεων, χωρίς την επέμβαση της λογικής. Ο σουρεαλισμός αγκαλιάζει όλους τους τρόπους δομής του κόσμου, φανερούς και απόκρυφους. Η ποιητική ενόραση δείχνει το δρόμο της “Γνώσης” πάνω από τις αισθήσεις μας, μιας πραγματικότητας “που είναι αόρατα ορατή μέσα σε ένα αιώνιο μυστήριο”, όπου η φαντασία διαμορφώνει τα αληθινά πράγματα.
Στο «Μανιφέστο του Σουρεαλισμού» διαβάζουμε τον ακόλουθο προσδιορισμό:
«SURRÉALISME, n.m. Automatisme psychique pur par lequel on se propose d’ exprimer, soit verbalement, soit par écrit, soit de toute autre manière, le fonctionnement réel de la pensée. Dictée de la pensée, en l’absence de tout contrôle exercé par la raison, en dehors de toute préoccupation esthétique ou morale ».
«ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΣ, όνομα ουσιαστικό. Γνήσιος ψυχικός αυτοματισμός μέσα από τον οποίο προτίθεται να εκφράσει κανείς, είτε προφορικά, είτε γραπτά, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, την αληθινή λειτουργία της σκέψης. Υπαγόρευση της σκέψης, με την απουσία κάθε ελέγχου που ασκείται από τη λογική, πέρα από κάθε αισθητική ή ηθική μέριμνα».
Ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, ιδρυτής του λογοτεχνικού περιοδικού “Les Temps Modernes” ( Οι Σύγχρονοι Καιροί), μιλάει στο όνομα όλων των συντακτών που πήραν μέρος με άρθρα τους στο περιοδικό από το 1945 ως το 1980. Ο Σαρτρ είναι ένας κύριος εκπρόσωπος της ουμανιστικής σκέψης και απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, έχοντας σαν κύριο και πρωταρχικό στόχο την ελευθερία του ανθρώπου και την αλλαγή της κοινωνίας. Στο δοκίμιό του “ Présentation des Temps Modernes”- Situations II [1945] ( Οι Σύγχρονοι Καιροί – Τοποθετήσεις ΙΙ), και “Qu’est-ce que la littérature? ” [1948] (Τι είναι η λογοτεχνία;) δίνει τις θέσεις του, ως ένα λογοτεχνικό μανιφέστο, για τις βασικές αρχές λειτουργίας της σύγχρονης λογοτεχνίας.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΜΑΝΙΦΕΣΤΑ
ΠΟΥ ΓΡΑΦΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ
1) FRANÇOIS RABELAIS (1483-1553)
Prologue du Tiers Livre (1546)
2) JOACHIM DU BELLAY (1522-1560)
Défense et illustration de la langue française (1549)
3) CHARLES SOREL (1600-1674)
Histoire comique de Francion (1626)
4) NICOLAS BOILEAU (1636-1711)
Chant III de l’Art poétique
5) DENIS DIDEROT (1713-1784)
Entretiens sur le fils naturel (1757)
Éloge de Richardson (1762)
6) VICTOR HUGO (1802-1885)
Préface de Cromwell (1827)
7) THÉOPHILE GAUTIER (1811-1872)
Préface de Mademoiselle de Maupin (1835)
8) GUY DE MAUPASSANT (1850-1893)
Préface de Pierre et Jean (1887)
9) ANDRÉ BRETON (1896-1966)
Manifeste du surréalisme (1924)
10) JEAN-PAUL SARTRE (1905-1980)
Présentation des Temps Modernes – Situations II (1945)
Qu’est-ce que la littérature ? (1948)
11) ALAIN ROBBE-GRILLET (1922-2008)
Pour un nouveau roman (1963)
12) PHILIPPE SOLLERS (né en 1936)
Crise de l’avant-garde ? (1978)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-
André Breton-Manifestes du surréalisme, Éditions Gallimard
Jean-Jacques Pauvert éditeur, Paris 1962.
Société Nouvelles des Éditions Pauvert, Paris 1967.
-
Jean-Paul Sartre – Critiques littéraires, Gallimard, Paris 1947.
-
Jean-Paul Sartre – Qu’est-ce que la littérature ? Gallimard, Paris 1948.
-
Maurice Nadeau – Histoire du surréalisme, Éditions du Seuil, Paris 1964.
-
Les grands manifestes littéraires – Anthologie + dossier par Alain Jaubert, Éditions Gallimard, Paris 2009.
